Τι έκανε τους ανθρώπους να περπατήσουν στα δύο πόδια;

Το περπάτημα σε όρθια θέση στα δύο πόδια είναι το χαρακτηριστικό που καθορίζει την καταγωγή των Ανθρωπιδών: η δίποδη βάδιση διαχωρίζει τους πρώτους ανθρωπίδες από τους υπόλοιπους τετράποδους πιθήκους.

Πότε περπάτησαν οι πρόγονοί μας στα 2 πόδια;

Τις τελευταίες δεκαετίες, οι ανθρωπολόγοι έχουν διαπιστώσει ότι η δίποδη βάδιση έχει πολύ αρχαίες ρίζες.

Στις αρχές του 20ου αιώνα, τα μόνα γνωστά απολιθώματα ανθρωπιδών ήταν οι Neanderthals (400.000-40.000 χρόνια πριν) και οι Homo erectus (1,89 εκατομμύρια με 143.000 χρόνια πριν). Με βάση την ανατομία τους, οι επιστήμονες πίστευαν ότι η αύξηση του μεγέθους του εγκεφάλου έκανε τον άνθρωπο να περπατήσει στα δύο πόδια.

Αυτή η σκέψη άρχισε να αλλάζει το 1920, όταν ο ανατόμος Raymond Dart ανακάλυψε στη Νότια Αφρική ένα κρανίο γνωστό ως Παιδί Taung. Το Παιδί Taung είχε μικρό εγκέφαλο, και πολλοί ερευνητές πίστευαν ότι το περίπου 3 εκατομμυρίων ετών Taung ήταν απλώς ένας πίθηκος. Αλλά ένα χαρακτηριστικό φάνηκε να είναι ανθρώπινο. Το ινιακό τρήμα, η τρύπα μέσα από την οποία ο νωτιαίος μυελός αφήνει το κεφάλι, ήταν τοποθετημένο πιο μπροστά κάτω από το κρανίο ενός πιθήκου, υποδεικνύοντας ότι το κεφάλι του Taung ήταν σε όρθια θέση και, ως εκ τούτου είναι πιθανό να περπατούσε και όρθιο.

Το 1974 ήρθε η εύρεση της Lucy (3,2 εκατομμυρίων ετών), ενός αυστραλοπίθηκου. Παρά το γεγονός ότι η Lucy ήταν μικρή, είχε την ανατομία ενός δίποδου, είχε φαρδιά λεκάνη και τα οστά του μηρού σχημάτιζαν γωνία προς τα γόνατα, τα οποία φέρνουν τα πόδια σε ευθεία με το κέντρο βάρους του σώματος δημιουργώντας σταθερότητα κατά τη βάδιση.

Το 2000, οι παλαιοντολόγοι βρήκαν στην Κένυα τα δόντια και δύο οστά μηρού ενός 6 εκατομμυρίων ετών Orrorin tugenensis. Το σχήμα των οστών του μηρού επιβεβαιώνει ότι ο Orrorin ήταν δίποδο. Το παλαιότερο ανθρωποειδές με τα πιο εκτενή στοιχεία για δίποδη βάδιση ήταν ένα 4,4 εκατομμυρίων ετών Ardipithecus ramidus (Ardi).

Το 2001, μια ομάδα Γάλλων παλαιοντολόγων έφεραν στο φως το 7 εκατομμυρίων ετών Sahelanthropus tchadensis στο Τσαντ. Με γνωστά μέρη το κρανίο και τα δόντια, η ικανότητα του Sahelanthropus να περπατάει σε όρθια θέση βασίζεται αποκλειστικά στην τοποθέτηση του ινιακού τρήματος, και πολλοί ανθρωπολόγοι παραμένουν επιφυλακτικοί σχετικά με το είδος και τη μορφή μετακίνησης.

Παρά το γεγονός ότι οι ανθρωπίδες μπορούσαν να περπατήσουν σε όρθια θέση, πιθανόν δεν περπατούσαν όπως εμείς σήμερα.

Διατηρούσαν πρωτόγονα χαρακτηριστικά, όπως μακριά, καμπυλωτά δάχτυλα στα χέρια και στα πόδια, και επιπλέον είχαν μακριά χέρια και κοντύτερα πόδια, κάτι που δείχνει ότι περνούσαν πολύ χρόνο στα δέντρα. Αργότερα, όταν έκανε την εμφάνιση του H. Erectus, 1.890.000 χρόνια πριν, οι ανθρωπίδες άρχισαν να είναι πιο ψηλοί, εξέλιξαν μακριά πόδια και ήταν πλέον εξ ολοκλήρου δίποδα πλάσματα.

Γιατί περπατάμε στα 2 πόδια;

Ενώ είναι γνωστή η χρονολογική εξέλιξη της βάδισης στα 2 πόδια, δεν έχουμε ακόμη κατανοήσει το λόγο για τον οποίο οι ανθρωπίδες έκαναν τα πρώτα δίποδα βήματα τους.

Οι θεωρίες για τη βάδιση:

ΘΕΩΡΙΑ #1 Η παρατήρηση του Δαρβίνου

Το 1871, ο Κάρολος Δαρβίνος στο βιβλίο του «Η Καταγωγή του Ανθρώπου», έγραψε ότι οι ανθρωπίδες αναγκάστηκαν να περπατήσουν στα δύο πόδια για να ελευθερώσουν τα χέρια τους για να κρατήσουν όπλα, να πετάξουν πέτρες και δόρατα, αφού τα χρησιμοποιούσαν συνήθως για τη μετακίνηση τους.

Το πρόβλημα με αυτήν την ιδέα είναι ότι τα πρώτα λίθινα εργαλεία εμφανίζονται περίπου 4,5 εκατομμύρια χρόνια μετά την εμφάνιση της δίποδης βάδισης.

ΘΕΩΡΙΑ #2. Η μονογαμία 

Ο ανθρωπολόγος C. Owen Lovejoy, συνέδεσε τη δίποδη βάδιση με την εμφάνιση της μονογαμίας. Οι κλιματικές αλλαγές, δημιούργησαν τις διαφορετικές εποχές κάνοντας τα τεράστια και πυκνά δάση πιο αραιά. Οι πρόγονοί μας αναγκάστηκαν να κατέβουν από τα δέντρα και να περπατήσουν, διασχίζοντας τις μεγάλες εκτάσεις λιβαδιών που βρίσκονταν ανάμεσα στα δάση. Η αναζήτηση τροφής έγινε πιο δύσκολη και χρονοβόρα. Αυτό δυσκόλευε περισσότερο τις γυναίκες να μεγαλώσουν απογόνους.

Τότε μια αμοιβαία επωφελής συμφωνία εξελίχθηκε: Τα αρσενικά συγκέντρωναν τρόφιμα για τις γυναίκες και τα παιδιά και οι γυναίκες σε αντάλλαγμα ζευγάρωναν αποκλείστηκα μόνο μαζί τους. Σύμφωνα με αυτή ο επιτυχημένος άνδρας-προμηθευτής, χρειαζόταν να έχει τα χέρια του ελεύθερα για να μεταφέρει τρόφιμα, και έτσι η δίποδη βάδιση εξελίχθηκε. Το σενάριο αυτό, όπως με όλες τις υποθέσεις για τη δίποδη βάδιση, είναι πραγματικά δύσκολο να ελεγχθεί. Όμως, η θεωρία αυτή ενισχύεται καθώς διαπιστώθηκε ότι οι χιμπατζήδες έχουν την τάση να περπατάνε στα δύο πόδια όταν μεταφέρουν σπάνια τρόφιμα.

ΘΕΩΡΙΑ #3. Η κλιματική αλλαγή & το γρασίδι

H κλιματική αλλαγή έφερε ένα καινούριο παράγοντα. Το γρασίδι. Ο πιο ενεργειακά αποδοτικός τρόπος για να περπατήσουν στο έδαφος ήταν στα δύο πόδια. Το 2007, ερευνητές που μελετούσαν χιμπατζήδες σε κυλιόμενους διαδρόμους συμπέραναν ότι οι χιμπατζήδες απαιτούν 75% περισσότερη ενέργεια, από τους ανθρώπους που περπατάνε στα δύο πόδια, παρέχοντας κάποια απόδειξη ότι η δίποδη βάδιση έχει πλεονεκτήματα.

Υπάρχουν πολλές άλλες εξηγήσεις για τη δίποδη βάδιση που έχουν όμως απορριφθεί. Όπως ότι οι πρόγονοί μας στάθηκαν στα δύο πόδια για να μπορούν να βλέπουν πάνω από το ψηλό χορτάρι ώστε να διακρίνουν τα αρπακτικά ζώα και τα πιθανά θηράματα.

ΘΕΩΡΙΑ #4. Η θερμορύθμιση

Οι πρόγονοι μας στάθηκαν όρθιοι για να βελτιώσουν τη θερμορύθμιση για να προσαρμοστούν στην ύπαιθρο. Σε όρθια θέση κυκλοφορεί περισσότερος αέρας γύρω από το σώμα που είναι εκτεθειμένο στον ήλιο της άδενδρης σαβάνας.

Όμως και αυτή αμφισβητείται καθώς γνωρίζουμε ότι οι πρώτοι ανθρωπίδες έζησαν σε βιότοπους με δάση.

Η ανακάλυψη απολιθώματων από τους πρώτους ανθρωπίδες που ζούσαν 7.000.000 – 6.000.000 χρόνια πριν, θα μπορούσε να δώσει μια πιο ξεκάθαρη απάντηση στο ερώτημα. Κάθε νέα ανακάλυψη μπορεί να αλλάξει ριζικά τον τρόπο που κατανοούμε την προέλευση ενός από τα πιο χαρακτηριστικά γνωρίσματά μας.

 

--

Πηγές:

1. Russell Howard Tuttle. Ηuman evolution Encyclopædia Britannica. Οκτωβρίου 16, 2015 britannica.com
2. Lucy. elucy.org 
3. Rodman, P. S., & McHenry, H. M. (1980). Bioenergetics and the origin of hominid bipedalism. American Journal of Physical Anthropology, 52(1), 103-106.
4. Matthiessen, P. (2012). An African Trilogy. Random House.
5. Piserchia, D. (2015). A Billion Days of Earth. Orion Children's Books.
6. Orrorin tugenensis humanorigins.si.edu
7. Homo neanderthalensis humanorigins.si.edu
8. Homo erectus humanorigins.si.edu
9. Sockol, M. D., Raichlen, D. A., & Pontzer, H. (2007). Chimpanzee locomotor energetics and the origin of human bipedalism. Proceedings of the National Academy of Sciences, 104(30), 12265-12269.
10. How Africa Became the Cradle of Humankind. Erin Wayman. www.smithsonianmag.com
11. What Chimps Could Tell Us About How Humans Started Walking on Two Legs. Erin Wayman smithsonianmag.com
12. Paleo Patrol: Was mankind's first leap in a forest or savanna? Spencer Wayman. earthmagazine.org
13. Before Lucy: Older hominid Ardi challenges thinking about human evolution. Erin Wayman. www.earthmagazine.org