Μία βιοχημική εξήγηση για το τι μας έκανε ανθρώπους

Το εξελικτικό παρελθόν των ανθρώπων αποτελούσε πάντα ένα ερευνητικό θέμα με τεράστιο ενδιαφέρον. Πώς έμοιαζαν οι πρόγονοί μας, πώς περπατούσαν, τι έτρωγαν; Η μελέτη απολιθωμάτων μας έδωσε πολλά στοιχεία ώστε να απαντηθούν κομμάτια από αυτά τα ερωτήματα.

Ένα ερώτημα όμως που παραμένει αναπάντητο είναι η προέλευση της κοινωνικής μας συμπεριφοράς. Πώς και γιατί αναπτύξαμε πλούσιες γνωστικές ικανότητες, περίπλοκη σκέψη και συναισθήματα σε σύγκριση με άλλα είδη;

Προηγούμενες μελέτες προτείνουν ότι η ικανότητά μας να συνεργαζόμαστε και να εκφράζουμε ενσυναίσθηση, δύο κρίσιμα χαρακτηριστικά για την ανθρώπινη επιτυχία, βασιζόταν εν μέρει στο μεγάλο εγκέφαλο των προγόνων μας, σε σχέση με το μέγεθος του σώματος.

Στη νέα μελέτη μια ομάδα ερευνητών θέλησε να ελέγξει εάν τελικά ένας μεγάλος εγκέφαλος ήταν απαραίτητος για να αυτοεξημερωθούμε. Σκέφτηκε λοιπόν να αναζητήσει την απάντηση στο χημικό προφίλ του εγκεφάλου.

Συγκεκριμένα επέλεξαν να μετρήσουν τα επίπεδα των νευροδιαβιβαστών στο ραβδωτό σώμα, ένα υποφλοιώδες τμήμα του πρόσθιου εγκεφάλου, καθώς γνωρίζουμε οτι εμπλέκεται σε ανώτερες γνωστικές λειτουργίες, κοινωνικές συμπεριφορές και την επικοινωνία.

(Τα εγκεφαλικά δείγματα πάρθηκαν από ανθρώπους, χιμπατζήδες, γορίλες, μπαμπουίνους και πιθήκους αφότου είχαν πεθάνει από φυσικά αίτια).

Όταν συνέκριναν τον ανθρώπινο εγκέφαλο με άλλα ανώτερα πρωτεύοντα διαπίστωσαν ότι ο άνθρωπος παράγει ένα μοναδικό κοκτέιλ νευροδιαβιβαστών. Γεγονός που υποθέτουν ότι δικαιολογεί τις αυξημένες γνωστικές μας ικανότητες.

Το νευροχημικό κοκτέιλ

Ντοπαμίνη

Αισθητά υψηλότερα επίπεδα ντοπαμίνης στον άνθρωπο σε σύγκριση με τα άλλα είδη. Μία από τις λειτουργίες της ντοπαμίνης είναι να προωθεί τα συστήματα ανταμοιβής και κοινωνικής συμπεριφοράς. Ειδικότερα στο ραβδωτό σώμα συμβάλλει σε ικανότητες και συμπεριφορές που παρατηρούνται αποκλειστικά στον άνθρωπο, όπως ο περίπλοκος σχηματισμός κοινωνικών ομάδων και, εν μέρει, η ομιλία και η γλώσσα.

Η ομάδα εικάζει ότι τα αυξημένα επίπεδα ντοπαμίνης στο ραβδωτό σώμα των ανθρώπων οδήγησαν σε πιο προχωρημένες κοινωνικές συμπεριφορές και ίσως στη μονογαμία, οι οποίες ενδέχεται να βελτίωσαν την επιβίωση των απογόνων μας και να ωφέλησαν τους προγόνους μας.

Σεροτονίνη

Υψηλότερα επίπεδα σεροτονίνης σε ανθρώπους, γορίλες και χιμπατζήδες. Τα αυξημένα επίπεδα σεροτονίνης στο ραβδωτό σώμα αυξάνουν τη γνωστική ευελιξία και τον κοινωνικό έλεγχο που ενδεχομένως απαιτούνται στις πολύπλοκες κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και επίσης μειώνουν την επιθετικότητα. Τα χαμηλά επίπεδα συνδέονται με υποανάπτυκτες κοινωνικές δεξιότητες.

Ακετυλοχολίνη

Υψηλότερα επίπεδα ακετυλοχολίνης διαπιστώθηκαν σε γορίλες και χιμπατζήδες από ότι στους ανθρώπους. Τα υψηλά επίπεδα ακετυλοχολίνης σχετίζονται με την επιθετικότητα. Τα χαμηλότερα επίπεδα ακετυλοχολίνης στους ανθρώπους συμφωνούν με τη μειωμένη μας επιθετικότητα, σε σύγκριση με τους περισσότερους πιθήκους.

Οι συγγραφείς της μελέτης θεωρούνν ότι το νευροχημικό προφίλ του ανθρώπινου εγκεφάλου διαμορφώθηκε από τη φυσική επιλογή λόγω των διαφόρων πλεονεκτημάτων αναπαραγωγής και επιβίωσης που προσέφερε. Σημειώνουν επίσης ότι η εξελιγμένη χημική μας υπογραφή μας επέτρεψε να υπερισχύσουμε έναντι των άλλων πιθήκων και των πρώιμων ανθρωπίδων, αναφερόμενοι στα πολυάριθμα ανθρώπινα είδη που προέκυψαν μετά από τη διάσπασή μας από τους χιμπατζήδες πριν από έξι εκατομμύρια χρόνια.

Στηριζόμενοι στα νέα ευρήματα πιστεύουν ότι ήταν η χημική μας υπογραφή ήρθε πρώτη, και στη συνέχεια αυτός ο μηχανισμός επέτρεψε στον εγκέφαλο μας να μεγαλώσει. Γεγονός που επιβεβαιώνεται και από ανατομικά στοιχεία.

Οι μικρότεροι κυνόδοντες μπορούν να θεωρηθούν ως «κοινωνικά δόντια»

Οι μεγάλοι κυνόδοντες χρησίμευαν στους άντρες για να τραβούν την προσοχή των γυναικών. Η μείωση των κοφτερών δοντιών σηματοδοτεί τη μείωση της επιθετικότητας και την αύξηση της ευγένειας μεταξύ των προγόνων μας. Αυτά τα χαρακτηριστικά συμφωνούν με το νευροχημικό προφίλ που βλέπουμε στους σύγχρονους ανθρώπους. Σημειώνουν ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να συμβεί χωρίς τη διεύρυνση του εγκεφάλου.

Το επόμενα στάδιο της μελέτης, είναι να εξετάσουν τον εγκέφαλο πιθήκων τους οποίους παρακολουθούσαν τη συμπεριφορά καθ 'όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Εάν επαληθεύεται η ιδέα τους, τα περισσότερα μονογαμικά πρωτεύοντα θα πρέπει να έχουν υψηλότερα επίπεδα ντοπαμίνης, ενώ τα πιο επιθετικά θα πρέπει να έχουν αυξημένη ακετυλοχολίνη.

--

Πηγές:

1. Raghanti, M. A., Edler, M. K., Stephenson, A. R., Munger, E. L., Jacobs, B., Hof, P. R., ... & Lovejoy, C. O. (2018). A neurochemical hypothesis for the origin of hominids. Proceedings of the National Academy of Sciences, 115(6), E1108-E1116.