Placebo, Nocebo. Όλα είναι στο μυαλό μας;

Τι είναι το φαινόμενο placebo

Με τον όρο placebo ονομάζεται το φαινόμενο κατά το οποίο παρατηρείται βελτίωση των συμπτωμάτων ενός ασθενούς από μια οποιαδήποτε εικονική, ουδέτερη, αδρανή θεραπευτική προσέγγιση μόνο και μόνο επειδή ο ασθενής έχει την πεποίθηση πως λαμβάνει ένα φάρμακο που θα τον βοηθήσει (φαινόμενο θετικής αυθυποβολής).

Στα Λατινικά placebo σημαίνει "θα ευχαριστήσω", αν και πλέον στην Ιατρική ορολογία έχει αποκτήσει αρνητική σημασία, υποδηλώνοντας κάτι το ψεύτικο.

Το φαινόμενο placebo είναι ένα ευρέως διαδεδομένο φαινόμενο αφού λαμβάνεται σοβαρά υπόψη στις κλινικές δοκιμές νέων φαρμάκων: το υποψήφιο φάρμακο κρίνεται αποτελεσματικό μόνο όταν προσφέρει μεγαλύτερη βελτίωση από ό,τι το placebo.

Μελέτες έχουν ήδη αναδείξει την αποτελεσματικότητα του placebo στην καταπολέμηση του πόνου, της οστεοαρθρίτιδας, της κατάθλιψης και πρόσφατα της νόσου του Πάρκινσον.

Τι είναι το φαινόμενο nocebo

Στον αντίποδα του placebo υπάρχει το nocebo, φαινόμενο που εμφανίζεται όταν ο ασθενής επιδεινώνει από μόνος του την κατάσταση της υγείας του, μέσω αρνητικής αυθυποβολής.

Στα Λατινικά nocebo σημαίνει "θα βλάψω". Ο ειδικός νευρολόγος Χάγερ περιέγραψε πρόσφατα σε ένα βιβλίο του πως το φαινόμενο αυτό κάνει δυναμική εμφάνιση όταν φοβόμαστε πως θα αντιμετωπίσουμε μία ασθένεια και τη θεραπεία της. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, οι καρκινοπαθείς που έχουν τάσεις ναυτίας με το που μπαίνουν στο χώρο της χημειοθεραπείας γιατί υποσυνείδητα αντιλαμβάνονται ότι εμφανίζονται αυτές οι τάσεις.

Ο μηχανισμός των δύο φαινομένων δεν έχει ξεκαθαριστεί πλήρως.

Ωστόσο, η σύγχρονη έρευνα καταλήγει ότι υπάρχουν διάφορα placebo ή nocebo αποτελέσµατα, µε τη συµµετοχή διάφορων βιολογικών µηχανισµών και την ενεργοποίηση διάφορων ενδογενών κυκλωµάτων, ανάλογα µε τη νόσο, τη θεραπεία, το περιβάλλον του ασθενούς και την προσωπικότητά του. Kύριο ρόλο φαίνεται πως παίζει η προσδοκία του ασθενούς η οποία νευροφυσιολογικά συνδέεται με την έκκριση ορμονών και μάλιστα με ειδικό τρόπο. Φαίνεται δηλαδή πως ο εγκέφαλος γνωρίζει τι κάνει.

Σε πείραμα όπου προκλήθηκε πόνος στο μπράτσο εθελοντών και χορηγήθηκε placebo κρέμα, ο εγκέφαλος παρήγαγε ενδορφίνες ενώ σε πείραμα που συμμετείχαν ασθενείς που πάσχουν από τη νόσο του Πάρκισον, o εγκέφαλος παρήγαγε ντομαπίνη.

Για το φαινόμενο nocebo, οι ειδικοί λένε πως κύριο ρόλο παίζει το άγχος που προκαλεί ο φόβος και αυτό μεταφράζεται σε αποδυνάμωση του ανοσοποιητικού συστήματος.

Σίγουρα η σχέση νου και σώματος είναι γεμάτη εκπλήξεις...

--

Πηγές:
• Placebo και πόνος. Ε.Αλεξοπούλου-Βραχνού. Ελληνική εταιρεία θεραπείας πόνου και παρηγορικής φροντίδας. Απρίλιος 2013
• Τα μυστηριώδη φαινόμενα placebo και nocebo. Θεόδωρος Π. Δασκαλόπουλος. 2006