Γιατί οι μνήμες από τραυματικές εμπειρίες είναι τόσο επίμονες

Το σώμα όταν απειλείται αποκρίνεται αυτόματα

Αυξάνονται οι καρδιακοί παλμοί, oι αρτηρίες σας συστέλλονται, για να στείλουν περισσότερο αίμα στους μύες σας και να προετοιμάσουν το σώμα για να αντιμετωπίσει τον επικείμενο κίνδυνο. Η εφίδρωση αυξάνεται, για να δροσιστεί το σώμα. Ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις, όταν η απειλή είναι τόσο μεγάλη, μπορεί να παγώσετε και να μην μπορείτε να κινηθούμε.

Οι αισθήσεις οξύνονται, για να έχετε καλύτερη παρατηρητικότητα και απόκριση. Μπορεί να μουδιάζουν τα άκρα σας, να εμφανίσετε δύσπνοια, πόνο στο στήθος, ζάλη. Μπορεί να τρέχουν εκατομμύρια σκέψεις από το μυαλό σας ή και αντίθετα να παγώσετε, να μην μπορείτε να σκεφτείτε και να αισθανθείτε ότι χάνετε την επαφή με την πραγματικότητα.

Όλες αυτές είναι αυτόματες αντιδράσεις και δεν μπορούν να σταματήσουν άπαξ και αρχίσουν, παρά τα μετέπειτα συναισθήματά μας, ακόμη και ενοχής ή ντροπής που δεν μπορέσατε να αντιδράσετε.

Ο εγκέφαλος έχει 2 πορείες για να αποκρίνεται στον κίνδυνο 

Όταν μιλάμε για μνήμη, συνήθως αναφερόμαστε σε συνειδητά γεγονότα που θυμόμαστε. Ωστόσο ο εγκέφαλός μας μπορεί να δημιουργεί παράλληλα και άλλου είδους μνήμες για το ίδιο γεγονός, όχι μόνο συνειδητές αλλά και ασυνείδητες.

Υπάρχει μεγάλη ερευνητική δραστηριότητα για το πώς ο εγκέφαλός μας αποκρίνεται στον κίνδυνο. 

Η αμυγδαλή είναι μια ομάδα νευρώνων, που εντοπίζεται εντός της έσω μοίρας του κροταφικού λοβού και είναι βασικό τμήμα του συστήματος που είναι υπεύθυνο για τη συγκινησιακή έκφραση, τη συγκινησιακή μνήμη καθώς και για τη ρύθμιση της διεργασίας της μνημονικής παγίωσης μέσω της συγκίνησης.

Επεξεργάζεται σήματα που λαμβάνει από τα αισθητήρια όργανα και στέλνει σήματα σε άλλα τμήματα του εγκεφάλου, όπως τον υποθάλαμο, που είναι υπεύθυνος για την απελευθέρωση των ορμονών του στρες ή σε στελέχη του εγκεφάλου που ελέγχουν τα επίπεδα της εγρήγορσης και των αντανακλαστικών λειτουργιών.

Η αμυγδαλή φαίνεται ότι λαμβάνει αισθητήριες πληροφορίες από δύο μονοπάτια:

- Το πρώτο μονοπάτι, ονομάζεται χαμηλή οδός στέλνει στην αμυγδαλή ένα γρήγορο αλλά ανακριβές σήμα και θεωρείται υπεύθυνο για τις άμεσες, ασυνείδητες αντιδράσεις σε μια απειλή.

- Το δεύτερο μονοπάτι, η ταχεία οδός, διαμεσολαβείται από τις αισθητήριες περιοχές του εγκεφαλικού φλοιού και μεταφέρει λεπτομερείς και πιο σύνθετες πληροφορίες για την απειλή. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι αυτή η οδός είναι και αυτή που αντιλαμβάνεται το άτομο στο συνειδητό.

Το μοντέλο των 2 οδών εξηγεί και το πώς μπορεί να γεννηθεί ο φόβος πριν ακόμα έρθουμε αντιμέτωποι συνειδητά με την απειλή. Η αμυγδαλή συνδέεται με ένα δίκτυο εγκεφαλικών περιοχών, συμπεριλαμβανομένου του ιππόκαμπου, του προμετωπιαίου φλοιού και άλλων, που ελέγχουν τους μηχανισμούς άμυνας. Για παράδειγμα αν ακούσετε ένα δυνατό μπαμ, αμέσως θα παγώσετε που είναι η χαμηλή οδός. Βλέπετε κάποιον με όπλο αμέσως ψάχνετε να βρείτε σημείο να κρυφτείτε, που είναι μια λειτουργία που πυροδοτεί η ταχεία οδός.

Η προσομοίωση του φόβου στο εργαστήριο γίνεται με την εφαρμογή μια διέγερσης που προκαλεί πόνο, όπως το ηλεκτρικό σοκ, και που ενεργοποιεί τους μηχανισμούς απειλής και αυτό το σοκ συνδυάζεται με ένα άλλο νευρικό ερέθισμα, όπως μια εικόνα, ένας ήχος ή μια μυρωδιά. Ο εγκέφαλος δημιουργεί ένα πολύ ισχυρό συσχετισμό ανάμεσα στο νευρικό ερέθισμα και την κατάσταση απειλής. Οπότε, αν ξαναδεί την εικόνα, ακούσει τον ήχο ή μυρίσει τη μυρωδιά αυτόματα το υποσυνείδητό του ενεργοποιείται για απόκριση σε μια κατάσταση απειλής χωρίς να έχει δεχθεί ηλεκτρικό σοκ.

Οι μνήμες σαν βιολογικά φαινόμενα που είναι, είναι δυναμικές διαδικασίες. Έκθεση σε κάποια ερεθίσματα μπορεί να τις ξυπνήσουν ή να τις επαναφέρουν ενεργοποιώντας νευρωνικά κυκλώματα που αποθηκεύουν μνήμες. 

Η αμυγδαλή παίζει βασικό ρόλο στην κωδικοποίηση και αποθήκευση τέτοιων συσχετισμών, ανάμεσα δηλαδή σε ένα βλαβερό και σε ένα ουδέτερο ερέθισμα, με τη βοήθεια των ορμονών του στρες, όπως την κορτιζόλη και τη νορεπινεφρίνη.

Η ανάκτηση τραυματικών αναμνήσεων συνήθως συνεπάγεται αύξηση της νοραδρενικής δραστηριότητας, δηλαδή μια κατάσταση στρες. Οι στρεσογόνες ορμόνες δρουν πάνω στα ενεργοποιημένα κυκλώματα του εγκεφάλου και μπορεί να ενδυναμώσουν την αρχική μνήμη.

Υπάρχουν στρατηγικές σε κλινικό επίπεδο που βοηθούν τους ανθρώπους να αντιμετωπίσουν ένα ψυχικό τραύμα.

Μία από αυτές είναι να γίνει ανάκτηση της μνήμης σε ασφαλές περιβάλλον ώστε το άτομο να μπορεί να το ελέγξει και να αναδιοργανώσει την εμπειρία του. 'Η ακόμη και να συνδέσει την τραυματική εμπειρία με άλλες εμπειρίες ώστε να μειώσει τον καταστροφικό του αντίκτυπο.

Η ανάκτηση μιας τραυματικής εμπειρίας μπορεί να έχει θεραπευτική λειτουργία κατά τη διάρκεια μια συνεδρίας, αλλά μπορεί και να δυσκολέψει την επούλωση ή και να οδηγήσει σε εκ νέου τραυματισμό αν γίνει υπό λάθος συνθήκες, όπως κατά τη διάρκεια μιας αστυνομικής έρευνας, κατά την ακρόαση στο δικαστήριο ή σε ένα δημόσιο χώρο.

 

--

Πηγές:

1. Doyère, V., Dębiec, J., Monfils, M. H., Schafe, G. E., & LeDoux, J. E. (2007). Synapse-specific reconsolidation of distinct fear memories in the lateral amygdala. Nature neuroscience, 10(4), 414.
2. Αμυγδαλή. kallipos.gr
3. Dbiec, J., & LeDoux, J. (2009). The amygdala and the neural pathways of fear. In Post-Traumatic Stress Disorder (pp. 23-38). Humana Press.
4. Méndez-Bértolo, C., Moratti, S., Toledano, R., Lopez-Sosa, F., Martínez-Alvarez, R., Mah, Y. H., ... & Strange, B. A. (2016). A fast pathway for fear in human amygdala. Nature neuroscience, 19(8), 1041.
5. Silverstein, D. N., & Ingvar, M. (2015). A multi-pathway hypothesis for human visual fear signaling. Frontiers in systems neuroscience, 9, 101.
6. LeDoux, J. E., & Brown, R. (2017). A higher-order theory of emotional consciousness. Proceedings of the National Academy of Sciences, 201619316.
7. Dębiec, J., Bush, D. E., & LeDoux, J. E. (2011). Noradrenergic enhancement of reconsolidation in the amygdala impairs extinction of conditioned fear in rats—a possible mechanism for the persistence of traumatic memories in PTSD. Depression and anxiety, 28(3), 186-193.
8. LeDoux, J. E. (2014). Coming to terms with fear. Proceedings of the National Academy of Sciences, 111(8), 2871-2878.
9. McGaugh, J. L. (2015). Consolidating memories. Annual review of psychology, 66, 1-24.
10. Millon, E. M., Chang, H. Y. M., & Shors, T. J. (2018). Stressful life memories relate to ruminative thoughts in women with sexual violence history, irrespective of PTSD. Frontiers in psychiatry, 9.
11. The ISTSS Expert Consensus Treatment Guidelines For Complex PTSD In Adults. ISTSS Expert Consensus Guidelines for Complex PTSD. November 2012