Πολλοί από εμάς παρόλο που στη βρεφική μας ηλικία τρεφόμασταν με πολύ γάλα, αργότερα δυσκολευόμαστε να το καταναλώσουμε και μάλιστα έχουμε και παρενέργειες. Τι συμβαίνει λοιπόν;

γαλακτοκομικά προϊόντα

Η λακτόζη είναι ένας δισακχαρίτης που βρίσκεται στο γάλα και στα γαλακτοκομικά προϊόντα. Διασπάται στο λεπτό έντερο από το ένζυμο λακτάση (lactase-phlorizin hydrolase, LPH) σε δύο απλούστερα σάκχαρα τη γλυκόζη και τη γαλακτόζη, που απορροφούνται εύκολα στην κυκλοφορία του αίματος.

Στα περισσότερα θηλαστικά, συμπεριλαμβανομένων των περισσότερων ανθρώπων, η παραγωγή της λακτάσης σταματά λίγο μετά τον απογαλακτισμό.

Μέχρι τότε τα παιδιά παράγουν φυσιολογικά το ένζυμο αλλά πολλοί από εμάς μετά από αυτή την ηλικία χάνουμε αυτή την ικανότητα. Το γονίδιο που φέρει την πληροφορία για το ένζυμο σταματά να εκφράζεται. Τότε η πέψη της λακτόζης γίνεται από βακτήρια του παχέος εντέρου, γι' αυτό παράγονται λιπαρά οξέα και αέρια. Ενώ η παραμονή της λακτόζης στο παχύ έντερο προκαλεί και οσμωτικό φαινόμενο με αποτέλεσμα να αντλείται νερό από το αίμα. Στα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνονται επίσης διάρροια, κράμπες, φούσκωμα και χρόνιος τυμπανισμός.

Το γάλα μπήκε στη διατροφή του ανθρώπου όταν ασχολήθηκε με την κτηνοτροφία.

Πρώτοι που ασχολήθηκαν ήταν οι κάτοικοι της νοτιοανατολικής Ανατολίας και της Εγγύς Ανατολής περίπου 10.500 χρόνια πριν. Από εκεί εξαπλώθηκε στην άπω Ανατολή, στον Καύκασο, στην Ευρώπη και στην Αφρική. Ωστόσο ούτε εκείνοι μπορούσαν να μεταβολίσουν τη λακτόζη, γι αυτό είχαν βρει τρόπους επεξεργασίας του γάλακτος σε τυρί, γιαούρτι, βούτυρο για να την μειώσουν.

Σήμερα μόνο το 35% των ανθρώπων σε όλο των κόσμο πίνουν γάλα χωρίς προβλήματα χάρη σε μία μετάλλαξη. Η περιοχή γύρω από το γονίδιο της λακτάσης έχει αρκετούς πολυμορφισμούς, ωστόσο έχει βρεθεί ότι διάφορα αλληλόμορφα μίας συγκεκριμένης γειτονικής αλληλουχίας το ενεργοποιούν.

Η ανθεκτικότητα στη λακτόζη κληρονομείται μεντελικά ως αυτοσωμικό επικρατές χαρακτηριστικό. Προφανώς οι άνθρωποι που μπορούσαν να καταναλώσουν γαλακτοκομικά προϊόντα είχαν καλύτερη υγεία έναντι των υπολοίπων γι' αυτό και η εξέλιξη τους ευνόησε.

Η κατανομή των ανθρώπων σήμερα που έχουν ανθεκτικότητα στη λακτόζη

άνθρωποι με ανθεκτικότητα στη λακτόζη

εικόνα © Leonardi, M., Gerbault, P., Thomas, M. G., & Burger, J. (2012). The evolution of lactase persistence in Europe. A synthesis of archaeological and genetic evidence. International Dairy Journal, 22(2), 88-97.