Η διάρκεια της επιβίωσης χωρίς τροφή επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες όπως το σωματικό βάρος, τη γενετική παραλλαγή, την κατάσταση της υγείας και, το σημαντικότερο, την παρουσία ή απουσία της αφυδάτωσης. Χρειάζεται χρόνος για να πεθάνουμε από την πείνα. Χωρίς οξυγόνο, το σώμα μας αντέχει 5 ή 10 λεπτά. Χωρίς νερό μερικές ημέρες, μια εβδομάδα το πολύ. Αλλά ανάλογα με τις περιστάσεις, χωρίς καθόλου τροφή μπορεί να αντέξει και 2 μήνες.
Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, το σώμα στη προσπάθεια του να παραμείνει ζωντανό, περνά μέσα από 3 μεταβολικές φάσεις, μέχρι να καταφέρει να βρει και πάλι τροφή.
Φάση 1: Καύση της γλυκόζης
Τις πρώτες 6 ώρες: Όλα είναι φυσιολογικά. Το σώμα σας δεν υποψιάζεται ακόμα τίποτα για τις κακές σας προθέσεις. Αρχίζει χαρούμενο να αποικοδομεί το πολυμερές γλυκογόνο (μορφή αποθήκευσης της γλυκόζης) σε γλυκόζη, τον υδατάνθρακα που χρησιμοποιούν τα κύτταρα σας ως καύσιμο για να είναι λειτουργικά.
Μετά από 6 ώρες: Οι αποθήκες γλυκογόνου αδειάζουν, οπότε, αυτή η μέθοδος παραγωγής ενέργειας σταματά. Σε εκείνο το σημείο, αισθάνεστε πεινασμένοι και πιθανώς να αρχίσετε να γκρινιάζετε.
Φάση 2: Καύση του λίπους
Το σώμα σας τώρα αναζητά νέες πηγές ενέργειας. Αρχίζει να στρέφεται προς τα λιπαρά οξέα, τα δομικά στοιχεία του λίπους που αποθηκεύονται στους ιστούς. Η διαδικασία αυτή ονομάζεται κέτωση.
Μερικοί άνθρωποι, όπως οι body builders ή εκείνοι που καταναλώνουν ελάχιστους υδατάνθρακες και υψηλή ποσότητα πρωτεϊνών, βρίσκονται αρκετά συχνά σε κατάσταση κέτωσης. Αυτό δεν σημαίνει ότι λιμοκτονούν, απλώς τα σώματά τους λειτουργούν με διαφορετικό τρόπο, επειδή είτε δεν τρώνε αρκετούς υδατάνθρακες για να πάρουν γλυκόζη ή τους καίνε γρήγορα.
Όμως, υπάρχει πρόβλημα! Ενώ το υπόλοιπο σώμα τροφοδοτείται από τα λιπαρά οξέα, ο εγκέφαλός δεν μπορεί να τα χρησιμοποιήσει άμεσα ως καύσιμα γιατί είναι πολύ μεγάλα και δεν μπορούν να περάσουν μέσα από τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό. Και οι εγκέφαλοί μας είναι αρκετά άπληστοι, απαιτούν πολύ ενέργεια. Για να λειτουργήσουν σωστά, απαιτούν περίπου το 25% της αποθηκευμένης ενέργειας. Χρειάζονται καθημερινά περίπου 120 γρ. γλυκόζης για να μείνουν ευχαριστημένοι.
Ευτυχώς ο εγκέφαλός σας είναι έξυπνος, και έχει πάντα ένα back-up σχέδιο.
Μέσα σε λίγες ημέρες χωρίς φαγητό, ο εγκέφαλός αλλάζει το μενού του, αναδιαμορφώνει τις απαιτήσεις του σε γλυκόζη και από τα 120 γρ. πέφτει στα 30 γρ. Παράλληλα, το ήπαρ μεταβολίζει τα λιπαρά οξέα σε παράγωγα μικρότερης αλυσίδας, που ονομάζονται κετονοσώματα. Οι ενώσεις αυτές έρχονται σε τρεις διαφορετικές υδατοδιαλυτές διαμορφώσεις. Ο εγκέφαλος θα αρχίσει τώρα να τρώει από τα κετονοσώματα, τα οποία, επειδή είναι μικρότερα από τα λιπαρά οξέα, μπορούν να περάσουν από τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό. Αυτό είναι ένα μεγάλο εξελικτικό τέχνασμα που μας βοηθάει κρατιόμαστε σε εγρήγορση, ανεξάρτητα από το πόσο πεινασμένοι είμαστε, ώστε να συνεχίσουμε να ψάχνουμε για τροφή.
Δεν είμαστε και στη καλύτερη κατάσταση...
Το μέτρο αυτό είναι μόνο προσωρινό, καθώς ο εγκέφαλος εξακολουθεί να απαιτεί γλυκόζη για να συνεχίσει να λειτουργεί. Μόνο το 75% των ενεργειακών αναγκών σας μπορούν να ικανοποιηθούν με αυτή τη μέθοδο. Ο πεινασμένος εγκέφαλος που θα συνεχίσει να στερείται ζωτικής σημασίας θρεπτικές ουσίες, θα αρχίσει να αισθάνεται κατάθλιψη, άγχος, λήθαργο, θα έχει πρόβλημα συγκέντρωσης και κατανόησης.
Φάση 3: Αυτοκανιβαλισμός
Τα τελικά αποθέματα: Πρωτεΐνη
Μετά από 72 ώρες: Ο εγκέφαλος αποφασίζει ότι χρειάζεται κάτι περισσότερο από κετόνες για να επιβιώσει. Χωρίς κανένα πλέον απόθεμα γλυκόζης ή λίπους, το σώμα σας κοιτάζει να πάρει την ενέργεια από άλλες πηγές, τα κύτταρα του σώματός αρχίζουν να σπάνε τις ίδιες τους τις πρωτεΐνες σε αμινοξέα, τα οποία μπορούν να μετατραπούν σε γλυκόζη και να χρησιμοποιηθούν από τον εγκέφαλό.
Η φάση αυτή χαρακτηρίζεται από ταχεία εξάντληση των μυών, καθώς το σώμα σας αρχίζει να τρώει τον ίδιο του τον εαυτό. Ουσιαστικά, είναι μια διαδικασία εσωτερικού αυτο-κανιβαλισμού.
Μια τέτοια ταχεία εξάντληση των πρωτεϊνών του σώματος οδηγεί σε εξασθένηση ολόκληρου του σώματος. Στις γυναίκες, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε πλήρη απενεργοποίηση του έμμηνου κύκλου, καθώς το σώμα προσπαθεί να μειώσει όσο το δυνατόν περισσότερο τις ενεργειακές δαπάνες. Η οστική πυκνότητα μειώνεται, και τόσο οι άνδρες όσο και η γυναίκες εμφανίζουν μειωμένη λίμπιντο.
Παρόλα αυτά, το πάντα αισιόδοξο σώμα σας προσπαθεί να κρατηθεί για όσο το δυνατόν περισσότερο καταναλώνοντας και τα τελευταία ζωτικά κύτταρα με την ελπίδα ότι κάποια στιγμή θα βρει φαγητό. Αλλά, μετά από εβδομάδες χωρίς τροφή, όταν το σώμα σας έχει κάψει όλες τις διαθέσιμες πηγές γλυκόζης, λιπαρών οξέων και πρωτεϊνικής μυϊκής μάζας, δεν έχει πουθενά αλλού να στραφεί και το τέλος είναι κοντά. Λάβετε υπόψη ότι σε αυτό το στάδιο η έλλειψη θρεπτικών συστατικών και μέταλλων έχουν αποδυναμώσει τόσο το ανοσοποιητικό σύστημα που θα μπορούσε να σας σκοτώσει το οτιδήποτε.
Στο τέλος, η καρδιά απλά δεν μπορεί πλέον να υποστηρίξει τον εαυτό της με τόσο περιορισμένους πόρους και η απόλυτη αιτία θανάτου είναι συνήθως η καρδιακή ανακοπή λόγω της υπερβολικής υποβάθμισης των ιστών.
Τώρα που ξέρετε τι περνάει το σώμα σας για να σας κρατήσει ζωντανούς, αισθάνεστε σίγουρα ευγνώμονες. Πηγαίνετε τώρα να τσιμπήσετε ένα σνακ για να το ευχαριστήσετε!
--
Πηγές:
- O.E. Owen, R.W. Hanson. Starvation. Encyclopedia of Biological Chemistry. 2013, Pages 298–307
- Larry R. Engelking. Chapter 74 – Starvation (The Early Phase). Textbook of Veterinary Physiological Chemistry (Third Edition) 2015, Pages 471–475
- Larry R. Engelking. Chapter 75 – Starvation (The Intermediate Phase). Textbook of Veterinary Physiological Chemistry (Third Edition) 2015, Pages 476–481
- Larry R. Engelking. Chapter 76 – Starvation (The Late Phase). Textbook of Veterinary Physiological Chemistry (Third Edition) 2015, Pages 482–486
- Larry R. Engelking. Chapter 73 – Starvation (Transition into the Postabsorptive Phase). Textbook of Veterinary Physiological Chemistry (Third Edition) 2015, Pages 465–470
- M.S. Patel, R.A. Harris. Metabolic Regulation. Encyclopedia of Cell Biology 2016, Pages 288–297. Volume 1
- P.A.C. McPherson. Ketone Bodies. Encyclopedia of Food and Health 2016, Pages 483–489
- Cahill, G. J. (1976). Starvation in man. Clinics in endocrinology and metabolism, 5(2), 397-415.
- Miflin, B. J., & Lea, P. J. (1977). Amino acid metabolism. Annual Review of Plant Physiology, 28(1), 299-329.
- Wensveen, F. M., Valentić, S., Šestan, M., Wensveen, T. T., & Polić, B. (2015, September). Interactions between adipose tissue and the immune system in health and malnutrition. In Seminars in immunology (Vol. 27, No. 5, pp. 322-333). Academic Press.
- Finn, P. F., & Dice, J. F. (2006). Proteolytic and lipolytic responses to starvation. Nutrition, 22(7), 830-844.
- Jiang, G., & Zhang, B. B. (2003). Glucagon and regulation of glucose metabolism. American Journal of Physiology-Endocrinology And Metabolism, 284(4), E671-E678.
- Scharf, I. (2016). The multifaceted effects of starvation on arthropod behaviour. Animal Behaviour, 119, 37-48.
