Το Λίθιο βρίσκεται σε ένα οικολογικό σύμβολο του πλανήτη. Τη μεγαλύτερη ξηρή λίμνη στο κόσμο, τη Σαλάρ Ντε Ουγιούνι (Salar de Uyuni), με έκταση 10.582 τετραγωνικά χιλιόμετρα, στο υψίπεδο των Άνδεων.

Το Σαλαρ ήταν προϊστορικά, λίμνη. Ύστερα από γεωλογικούς μετασχηματισμούς και ηφαιστειακή δραστηριότητα αποξηράνθηκε και σήμερα η επιφάνειά της είναι καλυμμένη από αλάτι και η γύρω περιοχή είναι γεμάτη κάκτους και απολιθωμένα φύκη. Η περιοχή από τη δεκαετία του 1980 είναι τουριστικός προορισμός λόγω αυτού του μαγευτικού τοπίου, απαράμιλλου κάλους.

Κάτω από το στρώμα αλατιού και σε βάθος 65m βρίσκεται μια δεξαμενή άλμης πλούσια σε Λίθιο.

Τα μέταλλα που χρησιμοποιούνται στα σύγχρονα τεχνολογικά επιτεύγματα έχουν πολύ μεγάλη αξία.

Το Λίθιο είναι ο νέος μαύρος χρυσός

Το Λίθιο έχει μοναδικές ιδιότητες. Είναι το ελαφρύτερο από όλα τα μέταλλα, έχει αντίσταση στην υψηλή θερμοκρασία και μπορεί να αποθηκεύσει μεγάλες ποσότητες ενέργειας για να λειτουργήσει σαν μπαταρία.

Με τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα να μπαίνουν δυναμικά στην αγορά, οι ανάγκες για ισχυρότερες μπαταρίες είναι ακόμη πιο μεγάλες. Στη φαρμακολογία χρησιμοποιείται στη θεραπεία της διπολικής διαταραχής. Ακόμη χρησιμοποιείται στα κεραμικά και στα υαλικά για να ενισχύσει την ανθεκτικότητά τους στη θερμοκρασία και στα λιπαντικά.

Τα παγκόσμια αποθέματα Λιθίου εκτιμάται ότι είναι 53 εκατομμύρια τόνοι. Την πρωτιά στην εξόρυξη Λιθίου κατέχει η Αυστραλία, αλλά το μεγαλύτερο ποσοστό των αποθεμάτων βρίσκεται στη Νότια Αμερική. Η Βολιβία αν και είναι η 6η χώρα σε αποθέματα, ακόμα δεν τα έχει εκμεταλλευτεί εμπορικά.

Το 2017 οι ανάγκες για Λίθιο έφτασαν τους 40.000 τόνους, 10% πάνω από το 2015. Και μαζί ανέβηκε και η τιμή, η οποία τριπλασιαστήκε! Νούμερα που δείχνουν την πορεία της αγοράς τα επόμενα χρόνια.

Η μπαταρία ενός ηλεκτρικού αυτοκινήτου Tesla Model S χρειάζεται κάπου 63,5 κιλά Λιθίου. Τόσο απαιτούν 10.000 κινητά τηλέφωνα. Τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα αναμένεται να κυριαρχήσουν. Ήδη η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο θα απαγορεύουν την πώληση οχημάτων βενζίνης, πετρελαίου ή υγραερίου από το 2040. Η ζήτηση για Λίθιο αναμένεται να εκτοξευθεί στους 70.000 τόνους ετησίως.

Φαίνεται ότι οι συνθήκες ευνοούν τη Βολιβία, αλλά η χώρα είναι ακόμη δέσμια του παρελθόντος της.

Η κυβέρνηση θέλει να εκμεταλλευτεί το Λίθιο για να προσφέρει στον φτωχό πληθυσμό της ένα σταθερό εισόδημα και την ευκαιρία να εκπαιδευτούν σε επιστημονικό και τεχνολογικό επίπεδο ώστε να αποτελούν μέρος της παγκόσμιας οικονομίας. 

Επί 500 χρόνια υπέφεραν από τον Ισπανικό αποικισμό. Η βάρβαρη εξουσία της Ισπανικής Αυτοκρατορίας εξανάγκασε τους ιθαγενείς να δουλεύουν υπόδουλοι στα ορυχεία αργύρου ή στους Ισπανούς γαιοκτήμονες, χωρίς καμία ευκαιρία για εκπαίδευση ή οικονομική ευημερία.

Το 1825, ανεξαρτητοποιήθηκαν πλήρως και ιδρύθηκε το ανεξάρτητο κράτος της δημοκρατίας της Βολιβίας. Από τότε όμως ακολούθησαν δικτατορικές κυβερνήσεις που βύθισαν τη χώρα στη διαφθορά. Ενώ, ένα ακόμη χτύπημα για την οικονομική ευμάρεια της χώρας δόθηκε, το 1905, όταν έχασε την ακτογραμμή της στον Ειρηνικό Ωκεανό μετά τον πόλεμο με τη Χιλή. Οι δύο βασικοί γηγενείς πληθυσμοί οι Quechua και Aymara, είναι ακόμα οικονομικά δέσμιοι από τους Ευρωπαίους ολιγάρχες.

Αντίθετα με τη Χιλή, που εκμεταλλεύεται η ίδια τους φυσικούς της πόρους, η Βολιβία πουλούσε κατά καιρούς τους πόρους της για γρήγορες απολαβές που γρήγορα όμως εξανεμίστηκαν.

Η νέα κυβέρνηση του Έβο Μοράλες και του Γκαρσία Λινέρα υπόσχεται να ανοίξει ένα νέο κεφάλαιο. 100% Estata!

Θέλει να κρατικοποιήσει τα κοιτάσματα Λιθίου, όπως έκανε και με τα κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου. Ο Μοράλες κατάγεται από τη φυλή των Aymara, που είναι ο βασικός πληθυσμός στην περιοχή του Σαλάρ, και η κρατικοποίηση της λίμνης σημαίνει δουλείες για τους κατοίκους. Δε θέλουν καμία βιομηχανία ιδιωτικών και δη ξένων συμφερόντων να τους εκμεταλλευτεί.

Στόχος είναι να φτάσουν την εξόρυξη σε βιομηχανικό επίπεδο που σημαίνει ότι πρέπει να παράγουν 15.000 τόνους το χρόνο με καθαρότητα 99,5%.

Μέχρι τώρα έχουν μόνο ένα μικρό πιλοτικό εργοστάσιο εξόρυξης και παραγωγής μπαταριών στην πόλη Potosí, που λειτουργεί από τον Ιανουάριο το 2013 και απασχολεί κάπου 250 ντόπιους κατοίκους. Από τότε η κυβέρνηση Μοράλες ψάχνει ένα ξένο συνεργάτη για να βοηθήσει στη δημιουργία γραμμής παραγωγής βιομηχανικού επιπέδου, αλλά οι συζητήσεις με κάποιες αμερικανικές και μια κορεάτικη εταιρία δεν είχαν ευοδώσει. Τελικά, το Δεκέμβριο του 2018, η κρατική εταιρία Yacimientos de Litio Bolivianos (YLB) σύναψε συμφωνία με την γερμανική ACI Systems Alemania, που αναμένεται να επενδύσει 1,3 δισεκατομμύρια δολάρια με αντάλλαγμα το 49%.

Πώς γίνεται η εξόρυξη Λιθίου

Λίθιο μπορεί να απομονωθεί τόσο από ορυκτά όσο και από την άλμη. Η εξόρυξή του από τα ορυκτά είναι ταχύτερη αλλά πιο ακριβή λόγω της δυσκολίας στον καθαρισμό του. Από την άλμη απομονώνεται πιο εύκολα αλλά απαιτεί περισσότερο χρόνο. Μέχρι τη δεκαετία του 1990 η κύρια πηγή Λιθίου ήταν το ορυκτό, αλλά καθώς ήταν οικονομικότερη η άλμη, στράφηκαν πλέον εκεί.

Α] Απομόνωση από ορυκτά

Ορυκτά που περιέχουν Λίθιο, όπως το spodumene, βρίσκονται στο υπέδαφος ή σε κοιλότητες σε πηγματίτες, που είναι μαγματογενή πετρώματα τα οποία φέρουν ασυνήθιστα μεγάλους φαινοκρυστάλλους. 

Ο διαχωρισμός του Λιθίου γίνεται με σύνθλιψη, ξήρανση και επεξεργασία με θειικό οξύ ώστε τελικά να προκύψει ένα υδατοδιαλυτό θειικό λίθιο, το οποίο υφίσταται μια υδρομεταλλουργική διεργασία για την παραγωγή ανθρακικού λιθίου ή υδροξειδίου του λιθίου.

Β] Απομόνωση από την άλμη

Στην άλμη το Λίθιο είναι με τη μορφή του Χλωριούχου Λιθίου. Το χλωριούχο Λίθιο που παράγεται σήμερα, εξάγεται από τις αλμυρές λίμνες της Χιλής (Salar de Atacama), της Αργεντινής (Salar de Hombre Muerto) και της Νεβάδας (Silver Peak or Clayton Lake).

Αντλούνται τα υπόγεια αλμυρά νερά που περιέχουν άλατα Λιθίου, σε τεχνητές πισίνες και αφήνονται να εξατμιστούν για 12-18 μήνες. Ο χρόνος εξάτμισης εξαρτάται από τη σύστασή τους στα διάφορα άλατα, Χλωριούχο Λίθιο (LiCl), Χλωριούχο Νάτριο (NaCl), Χλωριούχο Κάλιο (KCl), Χλωριούχο Μαγνήσιο (MgCl₂). Για να φτάσει το Λίθιο, από την άλμη, σε επίπεδο καθαρότητας 99,5% πρέπει να αφαιρεθούν τα άλατα των άλλων μετάλλων .

Στη λίμνη της Χιλής η αναλογία του Μαγνησίου προς το Λίθιο, είναι 5:1 ενώ στη Βολιβία 21:1. Δηλαδή έχει 4 φορές υψηλότερη συγκέντρωση Μαγνησίου. Η απομόνωσή του είναι μια δύσκολη διαδικασία και ο πιο οικονομικός τρόπος ως τώρα είναι με τη χρήση ασβεστόλιθου. Στο τέλος της διεργασίας το Λίθιο μετατρέπεται σε Aνθρακικό Λίθιο (Li₂CO₃), στη μορφή δηλαδή που χρησιμοποιείται στη βιομηχανία. Κρυώνει για 2 ώρες και μεταφορτώνεται για πώληση.

Επίσης, έχει και κόντρα τον καιρό, αφού έχει πολλές βροχοπτώσεις καθυστερούν την εξάτμιση. Σε αντίθεση με την Αργεντινή και τη Χιλή που τα αποθέματα βρίσκονται σε χαμηλότερα υψόμετρα.

Εκτιμάται ότι τα αποθέματα Λιθίου στον πλανήτη αξίζουν τα 58 εκατομμύρια. Από αυτά τα 11 εκατομμύρια προέρχονται από την άλμη. 5,4 εκατομμύρια βρίσκονται στη Βολιβία, 3 εκατομμύρια στη Χιλή, 2 εκατομμύρια στην Αργεντινή και 1 εκατομμύρια στην Κίνα. Τα αποθέματα της Αμερικής έχουν πέσει πολύ.

Το περιβαλλοντικό κόστος από την εξόρυξη Λιθίου

Μετά την εξόρυξη αυτό το τοπίο στο Salar de Uyuni θα καταστραφεί ανεπανόρθωτα.

Όμως υπάρχει και ένα ακόμη πρόβλημα. Το νερό που θα καταναλωθεί για την απομόνωσή του. Στη λίμνη απορρέουν 2 ποταμοί, ο Río Colorado και ο Río Grande de Lípez. Από τους δύο αυτούς ποταμούς οι γεωργοί υδροδοτούν τις καλλιέργειες κινόα. Η Βολιβία είναι η 2η χώρα σε παραγωγή κινόα, μετά το Περού. Οι γεωργοί χρησιμοποιούν το νερό των ποταμών και δεν εκμεταλλεύονται τα υπόγεια ύδατα. Το ελπιδοφόρο είναι ότι μελέτες δείχνουν ότι η εξόρυξη δεν θα επηρεάσει τον υδροφόρο ορίζοντα.

Ακόμη από την απομόνωση θα προκύπτουν απόβλητα Μαγνησίου, που είναι ολόκληροι λόφοι. Η κυβέρνηση δηλώνει ότι το χλωριούχο μαγνήσιο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή δρόμων, αλλά πόσο θα χρειαστούν; Ενώ θα χρειαστούν και τεράστιες ποσότητες ασβέστη, για να διαχωριστεί το μαγνήσιο από το Λίθιο.

 --

Πηγές:

1. This metal is powering today's technology—at what price? nationalgeographic.com 
2. Choubey, P. K., Kim, M. S., Srivastava, R. R., Lee, J. C., & Lee, J. Y. (2016). Advance review on the exploitation of the prominent energy-storage element: Lithium. Part I: From mineral and brine resources. Minerals Engineering, 89, 119-137.
3. Evans, R. K. (2008). An abundance of lithium. Santiago: World Lithium.
4. Tahil, W. (2007). The trouble with lithium. Implications of Future PHEV Production for Lithium Demand. Martainville: Meridian International Research.
5. Revette, A. C. (2017). This time it’s different: lithium extraction, cultural politics and development in Bolivia. Third World Quarterly, 38(1), 149-168.
6. Romero, S. (2009). In Bolivia, untapped bounty meets nationalism. New York Times, 3.
7. US Geological Survey & Orienteering S (Ed.). (2009). Mineral Commodity Summaries, 2009. Government Printing Office.
8. Bolivia chooses ACI Systems as strategic partner to industrialize lithium deposits. Press release ACI Systems. www.aci-systems.de