7 δραστηριότητες που σχετίζονται με τον κιρκάδιο ρυθμό

Οι ζωντανοί οργανισμοί, από τα ζώα μέχρι τα φυτά και τους μικροοργανισμούς, προσάρμοσαν τις βιολογικές τους λειτουργίες σε έναν 24ωρο κύκλο ημέρας/νύκτας, αυτόν δηλαδή της περιστροφής της Γης γύρω από τον άξονά της. Αυτός ο ρυθμός καλείται κιρκάδιος ρυθμός, από τη λατινική φράση "circa diem" που σημαίνει "περίπου μια μέρα".

Πολλά βιοχημικά μονοπάτια και εξωτερικά ερεθίσματα εμπλέκονται στη ρύθμισή του, με αλλαγές στην εγκεφαλική δραστηριότητα, την παραγωγή ορμονών, την αναγέννηση κυττάρων. Σχεδόν το 1/3 των γονιδίων μας επηρεάζονται από τον κιρκάδιο ρυθμό. Από αυτό καταλαβαίνουμε ότι η απορύθμισή του μπορεί να επηρεάσει πάρα πολλές λειτουργίες μας και να οδηγήσει σε διαταραχές ύπνου, καρκίνο, ορμονικές διαταραχές, λοιμώξεις, καρδιακά νοσήματα, παχυσαρκία, διαβήτη, κατάθλιψη.

Οι δραστηριότητες που σχετίζονται με τον κιρκάδιο ρυθμό

1. Ύπνος

Το φως είναι ένα βασικό εξωτερικό ερέθισμα που κρατά το ρολόι του υποθαλάμου του εγκεφάλου ρυθμισμένο. Το ρολόι μας ορίζει τις ώρες που πρέπει να είμαστε ξύπνοι και τις ώρες που πρέπει να κοιμόμαστε κατά τη διάρκεια της ημέρας.

Οι ενήλικες μπορούν να κοιμούνται βαθιά στα διαστήματα 02:00-04:00 πμ και 01:00-03:00 μμ. Στην εφηβεία, οι περισσότεροι νέοι βιώνουν μια μετατόπιση φάσης του ύπνου. Η αλλαγή αυτή τους κάνει να αισθάνονται εγρήγορση αργά τη νύχτα και δεν μπορούν να κοιμηθούν πριν από τις 11:00 το βράδυ.

2. Φαγητό

Το φαγητό είναι βασικό ερέθισμα για τον συγχρονισμό του κιρκάδιου ρυθμού των περιφερειακών ιστών του σώματος.

Όταν συνηθίζουμε να τρώμε σε μία συγκεκριμένη ώρα της ημέρας ο οργανισμός αναπτύσσει μια κατάσταση προσμονής για αυτή τη ώρα και ενεργοποιούνται μία σειρά διαδικασιών για την καλύτερη πέψη του φαγητού και την αποτελεσματικότερη χρήση των θρεπτικών ουσιών. Από την άλλη, η έλλειψη τροφής σε ώρες φαγητού έχει βαθιές επιπτώσεις στη συμπεριφορά και τις φυσιολογικές μας λειτουργίες.

3. Μεταβολισμός

Όπως η τροφή ελέγχει και ελέγχεται από τον κιρκάδιο ρυθμό έτσι και ο μεταβολισμός σχετίζεται άμεσα αφού πρέπει να προγραμματίσει την παραγωγή ενέργειας ανάλογα με τις φυσικές δραστηριότητες που καλούμαστε να καλύψουμε κατά τη διάρκεια της ημέρας. Έτσι, ρυθμίζει τον μεταβολισμών των λιπιδίων στο ήπαρ, την οξείδωση των λιπαρών οξέων στους μυς, την έκκριση ινσουλίνης στο πάγκρεας και άλλες σημαντικές λειτουργίες.

4. Κυτταρικός κύκλος & κυτταρική διαφοροποίηση

Αν και δεν είναι διευκρινισμένος οι μηχανισμοί που προκαλούν τον πολλαπλασιασμό των κυττάρων και τη διαφοροποίησή τους σε κάποιο συγκεκριμένο τύπο, φαίνεται να είναι ελεγχόμενοι από τον κιρκάδιο ρυθμό. 

5. Απόκριση του ανοσοποιητικού

Ακόμη και η απόκριση του ανοσοποιητικού μας στους παθογόνους παράγοντες είναι πιο αποτελεσματική τις ώρες που είμαστε σε εγρήγορση, γιατί πιθανώς ο οργανισμός μας φαίνεται να αντιλαμβάνεται ότι ο κίνδυνος μόλυνσης αυξάνει όταν δραστηριοποιούμαστε. 

6. Γήρανση

Όσο μεγαλώνουμε οι κιρκάδιοι μας ρυθμοί χαλάνε καθώς αλλάζουν τα επίπεδα των ορμονών που παράγονται, η θερμοκρασία του σώματος και μειώνεται η εγρήγορσή μας.

Αυτός είναι ο λόγος που οι ηλικιωμένοι δυσκολεύονται να κοιμηθούν το βράδυ και ξυπνούν νωρίς το πρωί.

7. Ταξίδια

Όταν ταξιδεύουμε σε περιοχές με διαφορετικές ωριαίες ζώνες από αυτή που έχουμε συνηθίσει παθαίνουμε Jet lag. Αν ταξιδέψουμε από την Ελλάδα στην Αμερική θα χάσουμε μερικές ώρες, αλλά το σώμα μας δε θα το γνωρίζει αυτό. Έτσι θα αισθανόμαστε εξαντλημένοι και αποπροσανατολισμένοι. Κάποια στιγμή το βιολογικό μας ρολόι θα προσαρμοστεί και πάλι αλλά μπορεί να χρειαστεί μερικές ημέρες.