Συγκεκριμένα η κλινική εικόνα του φαινομένου θα μπορούσε να περιγραφεί ως ακούσια πτώση της κάτω γνάθου που συχνά συνοδεύεται από χαζό βλέμμα προς τα πάνω, αλλά με μια παράδοξη εστίαση την ίδια στιγμή.
Αν και δε γνωρίζουμε το ποσοστό εμφάνισης του φαινομένου στον πληθυσμό, ξέρουμε πως είναι αρκετά συχνό. Γιατί συμβαίνει; Δεν υπάρχει ξεκάθαρη απάντηση, αλλά η κορυφαία θεωρία είναι αρκετά συναρπαστική.
«Διαρροή» πληροφοριών
Υπεύθυνα φαίνεται να είναι το τρίδυμο νεύρο και το οφθαλμοκινητικό νεύρο.
- Το τρίδυμο νεύρο είναι ένα μεγάλο, πολύπλοκο νεύρο που ελέγχει τον πλευρικό πτερυγοειδή μυ, ο οποίος μαζί με άλλους μύες, ανοίγει και κλείνει το στόμα.
- Το οφθαλμοκινητικό νεύρο ελέγχει τον άνω ανελκτήρα του βλεφάρου, τον μυ που ανυψώνει και χαμηλώνει τα ανώτερα βλέφαρα.
Αν και αυτά τα νεύρα ελέγχουν διαφορετικά πράγματα, ξεκινούν από πολύ κοντά στο εγκεφαλικό στέλεχος.
Η πιο δημοφιλής θεωρία είναι ότι επειδή τα δύο νεύρα είναι τόσο κοντά μεταξύ τους, τα σήματα τους διασταυρώνονται. Σε αρκετούς ανθρώπους, αναπτύσσονται παράπλευρες συνδέσεις μεταξύ των διαφορετικών πυρήνων του εγκεφαλικού στελέχους. Ως συνέπεια αυτών των συνδέσεων, όταν ενεργοποιείται ένα νεύρο, ενεργοποιείται και το άλλο. Όταν ανοίγετε τα μάτια σας και ενεργοποιείται το οφθαλμοκινητικό νεύρο, κατά λάθος ενεργοποιείται και το τρίδυμο νεύρο με αποτέλεσμα να ανοίγει το στόμα σας.
Αν και η θεωρία δεν έχει επιβεβαιωθεί, υπάρχει ένα σπάνιο σύνδρομο που στηρίζει αυτή την εξήγηση. Σε μερικά παιδιά, το σύνδρομο Marcus Gunn τους κάνει να κλείσουν ένα ή και τα δύο βλέφαρα κάθε φορά που κινούν τη γνάθο. Θεωρείται ότι προκαλείται από μια μη φυσιολογική σύνδεση μεταξύ του τριδύμου και του οφθαλμοκινητικού νεύρου. Ο μορφασμός της μάσκαρας δεν είναι σύνδρομο, αλλά θα μπορούσε να είναι μια ήπια εκδοχή αυτής της νευρολογικής σύνδεσης.
Μπορούμε να ελέγξουμε το μορφασμό και να μην τον κάνουμε. Οι άνθρωποι που γνωρίζουν ότι τον κάνουν είναι σε θέση να ελέγξουν τις κινήσεις του προσώπου τους. Σε περιπτώσεις όπου οι μύες ανταποκρίνονται τόσο στον εκούσιο έλεγχο όσο και στα ακούσια αντανακλαστικά, όπως συμβαίνει με το μορφασμό της μάσκαρας, ο εκούσιος έλεγχος έχει σχεδόν πάντα προτεραιότητα.
Αλλά γιατί το φαινόμενο δεν συμβαίνει όταν κάποιος απλά ανοίγει τα μάτια χωρίς να βάζει μάσκαρα;
Υπάρχει εξήγηση. Σκεφτείτε την τελευταία φορά που ακούσατε κάποια συγκλονιστικά νέα. Ανοίξατε το στόμα σας; Θα λέγατε ότι σας «έπεσε το σαγόνι»; Αυτοί οι όροι δεν είναι μεταφορικοί. Σε καταστάσεις στρες, π.χ. όταν ακούτε άσχημα νέα, ο εκούσιος έλεγχος της γνάθου παρακάμπτεται και ανοίγετε ορθάνοιχτα το στόμα σας ασυνείδητα.
Όταν εφαρμόζεται μάσκαρα, η φυσική κίνηση διεγείρει το αισθητήριο τμήμα του τρίδυμου νεύρου, το οποίο σχηματίζει συνδέσεις με τον κινητικό πυρήνα του τριδύμου. Με άλλα λόγια, η κίνηση παρέχει τη πληροφορία για την αντίδραση της χαλαρής γνάθου. Σε αυτή την περίπτωση, δεν χρειάζεται να ακούσετε αναπάντεχες ειδήσεις για να πέσει το σαγόνι σας.
Το φαινόμενο δεν συμβαίνει αντίστροφα. Για παράδειγμα, όταν μασάτε δεν ανοίγουν τα μάτια σας. Αυτό συμβαίνει επειδή οι παράπλευρες συνδέσεις έχουν συγκεκριμένη κατεύθυνση. Τα αντανακλαστικά προς μια κατεύθυνση δεν μεταφράζονται σε αντανακλαστικά προς την αντίθετη κατεύθυνση.
Βέβαια υπάρχουν εξαιρέσεις. Σε σπάνιες περιπτώσεις, μερικοί άνθρωποι έχουν παράπλευρες συνδέσεις προς την αντίθετη κατεύθυνση. Όταν ανοίγουν το στόμα τους ανασηκώνουν επίσης και τα βλέφαρά τους. Γεγονός που γεννά το ερώτημα: Υπάρχει και ο αντίστροφος μορφασμός του κραγιόν;
--
Πηγές:
- Lateral Pterygoid Muscle sciencedirect.com
- Trigeminal Nerve Anatomy emedicine.medscape.com
- Levator Palpebrae Superioris Muscle sciencedirect.com
- Marcus Gunn Jaw-winking Syndrome emedicine.medscape.com
- Cobo, J. L., Solé-Magdalena, A., Menéndez, I., De Vicente, J. C., & Vega, J. A. (2017). Connections between the facial and trigeminal nerves: Anatomical basis for facial muscle proprioception. JPRAS Open, 12, 9-18.
- Oculomotor Nerve sciencedirect.com
- Marcus Gunn Phenomenon rarediseases.org
