Η μέλισσα είναι κρίσιμος παράγοντας της οικολογίας αλλά και της διατροφής μας. Η μέλισσα όταν πετά από λουλούδι σε λουλούδι για να μαζέψει τη γύρη, συμμετέχει και στην επικονίαση των φυτών. Δηλαδή στη γονιμοποίησή τους, μεταφέροντας γυρεόκοκκος από τους ανθήρες στο θηλυκό τμήμα των άνθεων, ώστε αυτά να ανθίσουν και να μας δώσουν τους καρπούς τους.
Η μέλισσα, ως επί το πλείστον είναι αυτόχθονη στα μέρη στα οποία βρίσκεται, αν και ο άνθρωπος τις έχει μεταφέρει με τα μακρινά του ταξίδια από τη Νότια Ευρώπη, την Αφρική και τη Μέση Ανατολή και σε άλλους τόπους. Σήμερα, είναι ο πιο σημαντικός επικονιαστής όλων των φυσικών οικοσυστημάτων παγκοσμίως. Μόνο στις Η.Π.Α. υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο επικονιάζουν καρπούς αξίας 15 δισεκατομμυρίων δολαρίων, όπως κολοκυθάκια, μήλα, ροδάκινα, αμύγδαλα.
Η μόλυνση από το βακτήριο Paenibacillus larvae μπορεί να σκοτώσει ολόκληρη την κυψέλη
Οι μέλισσες μεταφέρουν στην κυψέλη το βακτήριο και αυτό μολύνει τις προνύμφες όταν αυτές φάνε σπόρια του βακτηρίου µαζί µε την τροφή τους. Τα σπόρια βλαστάνουν στο στοµάχι τους, πολλαπλασιάζονται και σπορογονούν. Σε κάθε κελί μπορεί να υπάρχουν εκατομμύρια σπόρια. Και όταν οι καθαρίστριες µέλισσες, προσπαθήσουν να αποµακρύνουν το νεκρό γόνο, µολύνονται µε σπόρια, τα οποία µεταφέρουν σε άλλες υγιείς προνύµφες.
Τα σπόρια του βακτηρίου διατηρούν τη βλαστικότητά τους για πάνω από 50 χρόνια. Ο χώρος της κυψέλης ευνοεί την ανάπτυξη παρασίτων και των παθογόνων τους. Επειδή είναι τόσο ανθεκτικό πολλοί μελισσοκόμοι καίνε την κυψέλη, αν έχει προσβληθεί από το βακτήριο. Και γενικότερα, είναι κανόνας να μην παίρνουν μεταχειρισμένες κυψέλες ή μελίσσια. Μέχρι τώρα, προσπάθειες απαλοιφής του βακτηρίου με αντιβιοτικά δεν είχαν αποτέλεσμα.
Στα σπονδυλωτά, όπως είναι ο άνθρωπος, ένα εμβόλιο ενεργοποιεί το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού ώστε να παράγει αντισώματα για το συγκεκριμένο αντιγόνο, ούτως ώστε σε περίπτωση που μολυνθεί να ενεργοποιηθεί η μνήμη και να έχει άμεση ανοσολογική απόκριση. Καθώς όμως οι μέλισσες, σαν ασπόνδυλα που είναι, δεν παράγουν αντισώματα, μέχρι τώρα οι επιστήμονες νόμιζαν ότι θα ήταν αδύνατο να τις προστατεύσουν από τις ασθένειες.
Το 2015 βρέθηκε ότι οι μέλισσες μπορούν να μεταφέρουν την ανοσία στους απογόνους τους
Διαθέτουν μια γλυκο-λιπο-πρωτεΐνη, τη βιτελογενίνη (vitellogenin) η οποία προσδένεται στα σηματοδοτικά μόρια του τόσο Gram(+), όπως είναι το Paenibacillus larvae, όσο και Gram(-) βακτηρίων. Βρέθηκε ότι αν η βασίλισσα φάει κάτι που περιέχει το παθογόνο, η βιτελογενίνη προσδεδεμένη με τα σηματοδοτικά μόρια του συγκεκριμένου παθογόνου, μεταφέρεται και στα αυγά που θα γεννήσει η βασίλισσα, χαρίζοντας στους γόνους της μια ανοσολογική προστασία.
Αν και τα ανοσοποιητικά μας συστήματα είναι διαφορετικά, φαίνεται τελικά ότι και τα δύο μπορούν να αποθηκεύσουν πληροφορίες από μια προηγούμενη μόλυνση και να αναπτύξουν αντοχή σε μια πιθανή επόμενη μόλυνση.
Αυτό το εντομο-εμβόλιο δε θα χορηγείται με κάποια μικρή βελόνα. Για να το λάβει η βασίλισσα της κυψέλης και να το μεταφέρει στους απογόνους της, αρκεί να το πιει διαλυμένο μέσα σε ένα ζαχαρούχο διάλυμα.
Το εμβόλιο είναι στο στάδιο του ελέγχου ασφάλειας χρήσης του. Ακόμα δεν γνωρίζουμε πότε θα είναι διαθέσιμο στην αγορά. Αν όλα πάνε καλά, ο στόχος είναι η ίδια τεχνική να εφαρμοστεί και για άλλα βακτήρια και μύκητες. Βελτιώνοντας τη βιωσιμότητα των μελισσών ωφελούμαστε άμεσα και εμείς και το περιβάλλον μας.
--
Πηγές:
- Hung, K. L. J., Kingston, J. M., Albrecht, M., Holway, D. A., & Kohn, J. R. (2018). The worldwide importance of honey bees as pollinators in natural habitats. Proc. R. Soc. B, 285(1870), 20172140.
- USDA Releases Results of New Survey on Honey Bee Colony Health. U.S. DEPARTMENT OF AGRICULTURE usda.gov
- Salmela, H., Amdam, G. V., & Freitak, D. (2015). Transfer of immunity from mother to offspring is mediated via egg-yolk protein vitellogenin. PLoS pathogens, 11(7), e1005015.
- primebee.org
