Το 1965 ανατέθηκε στο νεαρό ρωσικής καταγωγής Rudolph Zallinger και απόφοιτο της Σχολής Καλών Τεχνών του Yale να σχεδιάσει μια εικονογραφία για τον τόμο "Early Man" της δημοφιλούς σειράς Life Nature Library από τα βιβλία Time-Life. Προκειμένου ο Zallinger να καταφέρει να παρουσιάσει τα εκατομμύρια έτη της ανθρώπινης εξέλιξης σε μία μόνο εικόνα, επέλεξε να τοποθετήσει τα πρόσωπα σε μία σειρά, ξεκινώντας από τα παλαιότερα και τελειώνοντας με τα πιο πρόσφατα. Δεν ήξερε τότε ότι αυτή του η δουλειά θα μείνει στην ιστορία, ως η πιο αναγνωρίσιμη εικόνα στην επιστήμη και θα γίνει πηγή έμπνευσης για πολλές αστείες σκιτσογραφίες στο μέλλον.
Η αρχική εικόνα, γνωστή ως The Road to Homo Sapiens περιελάμβανε 15 διαφορετικά πρωτεύοντα και καλύπτει τεσσεράμισι σελίδες, από τον Pliopithecus, έναν από τους πρώτους προπίθηκους μέχρι τον "σύγχρονο άνθρωπο". Όταν οι σελίδες του βιβλίου αναδιπλωθούν, εμφανίζεται μια απλοποιημένη έκδοση, που τελικά έμεινε γνωστή, με μόλις έξι άτομα, γνωστή και ως March of Progress.
Πιθανώς αναγνωρίζετε τον γυμνό άντρα στα δεξιά, αυτός είναι ο άνθρωπος (Homo sapiens). Αυτός που τον ακολουθεί ονομάζεται Κρο-Μανιόν (Cro-magnon). Πίσω του είναι ο Νεάντερταλ (Neanderthal), ο Ραμαπίθηκος (Ramapithecus), ο Ορεοπίθηκος (Oreopithecus) και τέλος ο Δρυοπίθηκος (Dryopithecus).
Γιατί είναι λάθος η εικόνα;
Κατά αρχήν, δεν υπάρχουν γυναίκες στην εικόνα.
Μία από τις βασικές ιδιότητες της ζωής είναι η αναπαραγωγή. Οι άνθρωποι, ακολουθούν τη φυλετική ή εγγενή αναπαραγωγή, που απαιτεί τη συμμετοχή αρσενικού και θηλυκού φύλου. Το να μιλάμε για την εξέλιξη του ανθρώπου και να παραλείπουμε το ένα φύλο είναι μισές δουλείες.
Δεύτερον, από τη δημοσίευση του βιβλίου, πριν 50 χρόνια, μέχρι σήμερα, η επιστημονική ταξινόμηση πολλών ειδών που παρουσιάζονται στην εικόνα έχει αλλάξει ριζικά. Με μερικούς από αυτούς δεν συνδεόμαστε καν.
Για παράδειγμα, το δείγμα πάνω στο οποίο βασίστηκε ο όρος Cro-Magnon (απεικονίζεται πίσω από τον άνθρωπο), αποδείχθηκε τελικά ότι ήταν ο σύγχρονος Homo sapiens (με πολιτισμικές διαφορές), οπότε γενικά δεν υπάρχει πλέον σαν ξεχωριστό είδος.
Ο Ramapithecus (5ος στη σειρά) δε θεωρείται πλέον "ο παλαιότερος από τους προγόνους του ανθρώπου σε άμεση γραμμή ούτε καν ένας άμεσος πρόγονος του ανθρώπου γενικά.
Το κείμενο παρουσιάζει τον Rhodesian Man (4ο πίσω από τον σύγχρονο άνθρωπο) ως "εξαφανισμένη φυλή του Homo sapiens". Σήμερα, ο Homo rhodesiensis θεωρείται εξαφανισμένο είδος του γένους Homo.
Ο Oreopithecus (4ος σε σειρά) , ήταν πιθανώς μια πλευρική διακλάδωση στο οικογενειακό δέντρο του ανθρώπου. Έζησε για μερικά εκατομμύρια χρόνια στη νότια Ευρώπη, αλλά εξαφανίστηκε μάλλον γρήγορα. Και η πιο πρόσφατη έρευνα δείχνει ότι πιθανότατα δεν ήταν καν δίποδο, όπως παρουσιάζεται στην εικόνα.
Δεν εξελιχτήκαμε από τους Νεάντερταλ. Οι σύγχρονοι άνθρωποι και οι Νεάντερταλ συνυπήρχαν μέχρι πριν από περίπου 40.000 χρόνια. Μοιραζόμασταν ένα κοινό πρόγονο. Οι Νεάντερταλ επηρεάστηκαν από την άφιξη μας και πιθανώς δεν κατάφεραν να προσαρμοστούν στις αλλαγές του κόσμου.
Το μεγαλύτερο όμως λάθος της εικόνας ήταν ο τρόπος που ερμηνεύτηκε από τους αναγνώστες
Η εικόνα της εξέλιξης, όπου οι πίθηκοι βρίσκονται σε σειρά και οδεύουν προς το μέλλον, ίσως ενισχύει την αντίληψή μας ότι είμαστε η κορώνα στο δέντρο της ζωής, παρά ένα από τα πολλά παρακλάδια του.
Πολλοί επιστήμονες, ανάμεσα τους και ο παλαιοντολόγος Stephen Jay Gould στο βιβλίο του Wonderful Life του 1989, προσπάθησε να εξηγήσει ότι ο March of Progress έχει «περάσει» στον κόσμο ως «Η κανονική αναπαράσταση της εξέλιξης, μία εικόνα που κατανοήθηκε αμέσως από όλους. Όμως ήταν μια «ψεύτικη εικόνα»».
Η εξέλιξη δεν είναι μια γραμμική διαδικασία, δεν μετατρέπει ένα είδος σε άλλο
Οι άνθρωποι δεν εξελίχθηκαν από γορίλες ή χιμπατζήδες. Όλοι είμαστε σύγχρονα είδη που έχουν ακολουθήσει διαφορετικές εξελικτικές πορείες, αν και οι άνθρωποι μοιράζονται έναν κοινό πρόγονο με κάποια πρωτεύοντα.
Η σκέψη είναι ότι ένα είδος εξελίσσεται για να επιβιώσει. Οι οργανισμοί αναπτύσσουν συνεχώς νέα «χαρακτηριστικά», μέσα από γενετικές μεταλλάξεις. Αυτοί που φέρουν χαρακτηριστικά που αποδεικνύονται «χρήσιμα» είτε για την επιβίωση ενός ατόμου είτε για ένα είδος, καταλήγουν να αναπαράγονται περισσότερο και να διαιωνίζουν αυτά τα γονίδιά μέσω των απογόνων τους. Η "χρησιμότητα" μιας μετάλλαξης εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις μεταβολές περιβαλλοντικών παραγόντων, όπως της τροφής, των θηρευτών και του κλίματος, αλλά και από τις κοινωνικές πιέσεις. Υπάρχουν πολλοί άλλοι οργανισμοί που είναι εξίσου επιτυχημένοι επειδή συνεχίζουν να υπάρχουν και να εξελίσσονται όπως εμείς.
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η ανθρώπινη εξέλιξη μοιάζει περισσότερο με ένα μεγάλο θάμνο γεμάτο διακλαδώσεις, μερικές από τις οποίες εκτείνονται μέχρι σήμερα, δημιουργώντας καινούριες στο μέλλον, ενώ άλλες έχουν ξεραθεί.
Από την πλευρά του, ο συγγραφέας του βιβλίου και ανθρωπολόγος F. Clark Howell αναφέρει ότι το βιβλίο σχολίαζε γενικά την ανθρώπινη εξέλιξη στο χρόνο και όχι τον τρόπο που εξελιχθήκαμε, αλλά η εικόνα έγινε τόσο δημοφιλής που παρερμηνεύτηκε αρκετά από τους αναγνώστες. Στις λεζάντες του βιβλίου αναγράφεται ότι πολλά από τα είδη δεν ήταν πρόγονοι του ανθρώπου. Όμως όπως σχολίασε αργότερα ο F. Clark Howell «Η εικόνα ήταν τόσο δυνατή που επισκίασε το κείμενο».
Μάλιστα, σύμφωνα με μια από τις κόρες του ίδιου του σκιτσογράφου Zallinger, Lisa David, ο πατέρας της είχε επίσης αντιταχθεί στη γραμμική διάταξη. Είχε σχεδιάσει κάθε μορφή ξεχωριστά και ανησυχούσε ότι η παρουσίασή τους ως μια συνεχής σειρά θα διαστρέβλωνε την επιστημονική ιδέα της εξέλιξης.
