Ισχύει ότι οι τυφλοί ακούν καλύτερα;

Το πόσο καλά μπορεί να ακούσει ένα άτομο εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ακεραιότητα των τριχοειδών κυττάρων. Αν χαθούν, δεν ξαναδημιουργούνται. Αυτό ισχύει και για τους τυφλούς. Η ανατομία των αφτιών τους επομένως δεν τους δίνει κάποιο πλεονέκτημα ώστε να μπορούν να ακούν καλύτερα από τους άλλους.

Και όμως υπάρχει η αντίληψη ότι τυφλοί έχουν καλύτερη ακοή. Ή γενικά ότι τα άτομα που στερούνται μιας αίσθησης πρέπει να έχουν ανεπτυγμένες τις υπόλοιπες αισθήσεις.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο ταλαντούχος Stevie Wonder. Ακόμα και ο Daredevil που πολεμά το έγκλημα κρατώντας τη πόλη του ασφαλή αν και η ταυτότητα του παραμένει μυστική εμείς θα σας αποκαλύψουμε ότι είναι ο δικηγόρος Matt Murdock που έχει χάσει την όρασή του σε παιδική ηλικία όταν μια ραδιενεργή ουσία έπεσε στα μάτια του. Από τότε όλες οι αισθήσεις του οξύνθηκαν πέρα από τα φυσιολογικά ανθρώπινα όρια, δίνοντάς του ένα είδος ηχοεντοπιστικού συστήματος.

Και όντως άνθρωποι που έχασαν την όραση τους σε νεαρή ηλικία αποδίδουν καλύτερα στα τεστ ακοής από τους ανθρώπους με φυσιολογική όραση, αλλά και από αυτούς που έχασαν την όραση τους σε μεγάλη ηλικία. Έχουν καλύτερη αντίληψη τονικού ύψους και καλύτερη ακουστική αντίληψη του χώρου.

Πολλές μελέτες δείχνουν ότι οι άνθρωποι που χάνουν μία από τις αισθήσεις τους δεν ενισχύουν τις υπόλοιπες αισθήσεις τους απλώς γιατί τις χρησιμοποιούν περισσότερο.

Στη πραγματικότητα φαίνεται ότι αυτή η βελτίωση της ακοής είναι μια αισθητηριακή ανταλλαγή. Αλλά η ανταλλαγή δε γίνεται μεταξύ ματιών και αυτιών. Αντ 'αυτού, πρέπει να κοιτάξουμε πέρα από τα αισθητήρια όργανα, σε αυτό που συμβαίνει στον εγκέφαλο και πώς επεξεργάζεται τα αισθητήρια δεδομένα.

Ο εγκέφαλος κάνει makeover στον εαυτό του

Εξοπλισμένοι με πολλαπλές αισθήσεις και εξειδικευμένα αισθητήρια όργανα, καταγράφουμε και αλληλεπιδρούμε με έναν πλούσιο πολυαισθητηριακό κόσμο. Φυσιολογικά τα αισθητήρια όργανα του σώματος στέλνουν σήματα στα διάφορα τμήματα του εγκεφάλου και εκείνος ερμηνεύει και ανταποκρίνεται στις πληροφορίες αυτές.

Υπάρχουν, για παράδειγμα, περιοχές που επεξεργάζονται οπτικές πληροφορίες (οπτικός φλοιός) ή περιοχές που επεξεργάζονται πληροφορίες ήχου (ακουστικός φλοιός).

Φαίνεται ότι όταν χαθεί μια αίσθηση όπως η όραση, ο εγκέφαλος κάνει κάτι αξιοθαύμαστο: προσαρμόζεται στην απώλεια αναδιοργανώνοντας ο ίδιος τις λειτουργίες αυτών των περιοχών για να στηρίξει και να ενισχύσει άλλες αισθήσεις, ένα φαινόμενο γνωστό ως διασταυρούμενη νευροπλαστικότητα.

Στους τυφλούς, ο οπτικός φλοιός, χωρίς οπτική εισροή πληροφοριών, αρχίζει λίγο να "βαριέται" οπότε "αναδιοργανώνεται" για να λαμβάνει πληροφορίες από τις άλλες υπόλοιπες αισθήσεις. Έτσι οι τυφλοί μπορεί να έχουν χάσει την όραση τους, αλλά αυτό αφήνει περισσότερο χώρο στον εγκέφαλο να επεξεργάζεται πληροφορίες από άλλες αισθήσεις.

Δεν εμφανίζουν όλα τα νευρικά συστήματα την ίδια πλαστικότητα. Ορισμένα δεν μπορούν να αλλάξουν εμπειρικά. Άλλα συστήματα μπορούν να τροποποιηθούν εμπειρικά, αλλά μόνο κατά τη διάρκεια ιδιαίτερα ευαίσθητων περιόδων. Ενώ, άλλα παραμένουν εύπλαστα και μπορούν να μεταβληθούν εμπειρικά σε όλη τη ζωή.

Η έκταση της αναδιοργάνωσης στον εγκέφαλο εξαρτάται από την ηλικία που κάποιος έχει χάσει την όραση του. Ο εγκέφαλος μπορεί να αναδιοργανωθεί σε οποιοδήποτε στάδιο της ζωής, συμπεριλαμβανομένης της ενηλικίωσης, αλλά κατά την παιδική ηλικία ο εγκέφαλος είναι πιο ικανός να προσαρμοστεί στην αλλαγή. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας ο εγκέφαλος εξακολουθεί να αναπτύσσεται και η νέα οργάνωση του εγκεφάλου δεν χρειάζεται να ανταγωνιστεί με μια υπάρχουσα. Ως αποτέλεσμα, οι άνθρωποι που έχασαν την όραση τους σε πολύ μικρή ηλικία εμφανίζουνκαι πολύ μεγαλύτερο επίπεδο αναδιοργάνωσης στον εγκέφαλο.

Η διασταυρούμενη πλαστικότητα μπορεί να προκαλέσει προβλήματα. Εάν ο εγκέφαλος έχει αναδιοργανωθεί για να αντισταθμίσει μία απώλεια της ακοής, τι συμβαίνει όταν αποκατασταθεί;

Ο Stephen Lomber, ψυχολόγος που μελετά τη διασταυρούμενη πλαστικότητα στο Πανεπιστήμιο του Δυτικού Οντάριο, το συγκρίνει με ένα εξοχικό σπίτι που δεν χρησιμοποιείτε, έτσι αφήνετε έναν φίλο να μείνει εκεί. Ο φίλος αρχίζει να βολεύεται, αναδιοργανώνει τα έπιπλα και εγκαθίσταται. Εάν επιστρέψετε, μπορεί να μην θέλει να φύγει.Αυτός θα μπορούσε να είναι ο λόγος για τον οποίο οι ηλικιωμένοι που είναι μερικώς κωφοί λένε ότι τα ακουστικά βαρηκοΐαςτους μπερδεύουν ή δε τους βοηθούν.

Ηχωεντοπισμός

Στον άνθρωπο η δυνατότητα της ακοής σχετίζεται άμεσα με τον προσανατολισμό του και την αναγνώριση του περιβάλλοντος. Εντοπίζοντας τις ηχητικές πηγές στο χώρο μπορεί να προσδιορίσει τη θέση του.

Οι νυχτερίδες χρησιμοποιούν ηχοεντοπισμό, δηλαδή συλλέγουν ήχους που παράγει το θύμα και ηχωεντοπισμό δηλαδή παράγουν δικό τους ήχο-βομβητική κραυγή, ο οποίος προσκρούει στις επιφάνειες και η ηχώ του επιστρέφει στα αφτιά του εκπέμποντα.

Οι τυφλοί μπορούν να επωφεληθούν πιθανώς από τον αναδιοργανωμένο εγκέφαλό τους, που συντονίζεται περισσότερο προς τις υπόλοιπες αισθήσεις, καλλιεργώντας την τεχνική του ηχωεντοπισμού.

Ένας από τους ευκολότερους και απλούστερους ήχους για ηχωεντοπισμό είναι το «κλικ» που ακούγεται όταν κάποιος βάλει τη γλώσσα του στον ουρανίσκο και μετά την κατεβάσει γρήγορα προς τα κάτω. Παράγοντας κλικ με το στόμα τους και ακούγοντας την ηχώ, οι τυφλοί μπορούν να εντοπίσουν αντικείμενα στο περιβάλλον τους.

Αυτή η ικανότητα είναι στενά συνδεδεμένη με την εγκεφαλική δραστηριότητα στον οπτικό φλοιό. Στην πραγματικότητα, ο οπτικός φλοιός στους τυφλούς ηχοβολιστές ανταποκρίνεται σε ηχητικές πληροφορίες σχεδόν με τον ίδιο τρόπο όπως και στις οπτικές πληροφορίες στους παρατηρητές. Με άλλα λόγια, στους τυφλούς ηχοβολιστές, η ακοή έχει αντικαταστήσει την όραση στον εγκέφαλο σε πολύ μεγάλο βαθμό.

Θα μπορούσε λοιπόν να υπάρξει ένας αληθινός Daredevil; Η απάντηση είναι ναι. Ο εγκέφαλος μας έχει κρυφές υπερδυνάμεις.

--

Πηγές:

1. Gougoux, F., Lepore, F., Lassonde, M., Voss, P., Zatorre, R. J., & Belin, P. (2004). Neuropsychology: pitch discrimination in the early blind. Nature, 430(6997), 309.
2. Poirier, C., Collignon, O., Scheiber, C., Renier, L., Vanlierde, A., Tranduy, D., ... & De Volder, A. G. (2006). Auditory motion perception activates visual motion areas in early blind subjects. Neuroimage, 31(1), 279-285.
3. RoÈder, B., Teder-SaÈlejaÈrvi, W., Sterr, A., RoÈsler, F., Hillyard, S. A., & Neville, H. J. (1999). Improved auditory spatial tuning in blind humans. Nature, 400(6740), 162.
4. Voss, P., Tabry, V., & Zatorre, R. J. (2015). Trade-off in the sound localization abilities of early blind individuals between the horizontal and vertical planes. Journal of Neuroscience, 35(15), 6051-6056.
5. Nilsson, M. E., & Schenkman, B. N. (2016). Blind people are more sensitive than sighted people to binaural sound-location cues, particularly inter-aural level differences. Hearing research, 332, 223-232.
6. Merabet, L. B., & Pascual-Leone, A. (2010). Neural reorganization following sensory loss: the opportunity of change. Nature Reviews Neuroscience, 11(1), 44.
7. Thaler, L., & Goodale, M. A. (2016). Echolocation in humans: an overview. Wiley Interdisciplinary Reviews: Cognitive Science, 7(6), 382-393.
8. Kolarik, A. J., Cirstea, S., Pardhan, S., & Moore, B. C. (2014). A summary of research investigating echolocation abilities of blind and sighted humans. Hearing research, 310, 60-68.