Είναι το μοναδικό είδος που επέζησε από τα ρυγχοκέφαλα ερπετά, που ήταν πολύ διαδεδομένα στο τριάσιο και το ιουράσιο. Η διάκριση ανάμεσα στο τουατάρα (σφηνόδοντα) και στις άλλες σαύρες, με βάση τα εξωτερικά χαρακτηριστικά, είναι σχεδόν αδύνατη, η ανατομία όμως του σφηνόδοντα είναι τόσο διαφορετική, ώστε έχει καταταγεί σε ιδιαίτερη τάξη.
εικόνα © ryanphotographic.com
Μορφολογία
Εξωτερικά, ο σφηνόδοντας μοιάζει λίγο με ιγγουάνα, έχει μήκος 60 cm περίπουκαι διαθέτει τον λεγόμενο κωνοειδή οφθαλμό ή «τρίτο οφθαλμό» (βρεγματικός οφθαλμός),ο οποίος είναι σκεπασμένος από ένα διάφανο δέρμα, που βρίσκεται ανάμεσα στα δύο κανονικά, μέσα σε ένα μικρό κοίλωμα του κρανίου. Ένα τέτοιο παρόμοιο μάτι παρατηρείται και στις πρωτόγονες σαύρες. Επίσης χαρακτηρίζεται από την άκαμπτη σύνδεση του τετράγωνου οστού με το κρανίο και από την μπροστινή και πίσω κοιλότητα των σπόνδυλων. Το δέρμα του σφηνόδοντα είναι κοκκώδες στα ανώτερα τμήματα και φολιδωτό στην κοιλιά· κατά μήκος της μεσαίας ζώνης της κεφαλής, της ράχης και της ουράς εκτείνεται μια σειρά από αγκάθια· τα 4 άκρα είναι ισχυρά και καταλήγουν σε δάχτυλα στεγανόποδα στη βάση κι εφοδιασμένα με νύχια.
Διατροφή – Ενδιαίτημα
Τρέφεται προπάντων με έντομα, σκουλήκια και σαλιγκάρια, που, συνήθως κυνηγά κατά τις εσπερινές και νυχτερινές ώρες. Οι σφηνόδοντες ζουν σε ερημικό και ψυχρό περιβάλλον, σε βραχώδεις λόφους και χαμηλά δέντρα. Εκεί σκάβουν τη φωλιά τους στο μαλακό χώμα και πολλές φορές συγκατοικούν με τα μικρά θαλασσινά πουλιά της οικογένειας των Προκελλαριδών, που ονομάζονται θαλασσοδρόμοι. Η φωλιά αυτή, που είναι λαγούμι, φτάνει σε βάθος 60 έως 90cmκαι έχει ύψος 10cm όσο δηλαδή είναι το μέγεθος του σφηνόδοντα.
Συμπεριφορά - Ηθολογία
Παρά το ψύχος, οι σφηνόδοντες βρίσκονται σε δραστηριότητα κυρίως τη νύχτα, γιατί έχουν μεγάλη αντοχή σε χαμηλές θερμοκρασίες. Μετακινούνται αργά, δεν πηδάνε και δεν σκαρφαλώνουν. Φτάνουν σε μεγάλη ηλικία και αυτό δικαιολογείται από τη χαμηλή θερμοκρασία του περιβάλλοντός τους, γιατί όλα τα ερπετά των ψυχρών περιοχών ζουν πολύ περισσότερο από τα είδη που βρίσκονται στον Ισημερινό.
Αναπαραγωγή
Κατά το τέλος του καλοκαιριού το θηλυκό γεννά 5-10 αβγά. Η επώαση, για την οποία αρκεί η θερμοκρασία του περιβάλλοντος, διαρκεί 12 περίπου μήνες. Η επώαση των αβγών τους διαρκεί ένα ή και περισσότερα χρόνια, επειδή το κρύο είναι αδιάκοπο. Ο χρόνος αυτός εκκόλαψης είναι ο μεγαλύτερος όλων των ερπετών.
Δυστυχώς ο σφηνόδοντας έχει και εχθρούς. Ο μεγαλύτερος εχθρός του είναι οι κατσίκες, οι οποίες έχουν εισαχθεί από τον άνθρωπο διαταράσσοντας το τοπικό οικοσύστημα. Συγκεκριμένα γίνεται καταστροφή των ενδιαιτημάτων των σφηνοδόντων και αυτός είναι και ο λόγος της σημαντικής μείωσής τους. Μέχρι πρόσφατα βρίσκονταν ακόμα σφηνόδοντες στα δυο νησιά που αποτελούν τη Νέα Ζηλανδία, σήμερα όμως έχουν εκλείψει και εκεί, και επιζούν μόνο στα ανοιχτά των βόρειων ακτών της Νέας Ζηλανδίας.
--
Πηγή: wikipedia.org
