Ο Homo erectus εξαφανίστηκε γιατί ήταν τεμπέλης;

Μία νέα αρχαιολογική έρευνα του Αυστραλιανού Εθνικού Πανεπιστημίου (ANU)  διερευνά τη θεωρία ότι ο Homo erectus που εμφανίστηκε στον πλανήτη πριν από περίπου 1,89 εκατομμύρια χρόνια, εξαφανίστηκε πριν από 143,000 χρόνια εν μέρει επειδή ήταν «τεμπέλης».

Με βάση τα ευρήματα από την αρχαιολογική ανασκαφή αρχαίων ανθρώπινων πληθυσμών που έζησαν κατά την Παλαιολιθική Εποχή στην Αραβική Χερσόνησο, διαπιστώθηκε ότι ο Homo erectus χρησιμοποιούσε «στρατηγικές που δεν απαιτούσαν μεγάλη προσπάθεια» για τη δημιουργία εργαλείων και τη συγκέντρωση πόρων. Ο Homo erectus θεωρείται ο προφανής υποψήφιος με βάση το είδος των εργαλείων που βρέθηκαν αν και δεν διευκρινίζεται στη μελέτη.

Ο επικεφαλής συγγραφέας Δρ Ceri Shipton σε δηλώσεις που έκανε στην ανακοίνωση του πανεπιστημίου αναφέρει ότι αυτή η «τεμπελιά» σε συνδυασμό με την ανικανότητα να προσαρμοστούν στις μεταβαλλόμενες κλιματικές αλλαγές πιθανότατα διαδραμάτισε ένα μικρό ρόλο στην εξαφάνιση του είδους.

«Πραγματικά δεν φαίνεται να πίεζαν τους εαυτούς τους», δήλωσε ο Δρ. Shipton.
«Δεν έχω την αίσθηση ότι ήταν εξερευνητές που αναζητούσαν πέρα από τον ορίζοντα. Δεν είχαν την ίδια περιέργεια που έχουμε εμείς και βοήθησε το είδος μας να ευδοκιμήσει».

Ο Δρ. Shipton λέει ότι αυτό γίνεται εμφανές από τον τρόπο με τον οποίο κατασκεύαζαν τα εργαλεία τους και συγκέντρωναν πόρους.

«Για να φτιάξουν τα πέτρινα εργαλεία τους, χρησιμοποιούσαν οποιαδήποτε πέτρα έβρισκαν μπροστά τους, οι οποίες ως επί το πλείστον ήταν σχετικά χαμηλής ποιότητας σε σχέση με αυτές που χρησιμοποίησαν τα μεταγενέστερα είδη», είπε.

Δεν ήταν ότι δεν υπήρχαν καλύτερα υλικά, απλά δε τα χρησιμοποιούσαν γιατί ήταν πιο μακριά.

«Στη τοποθεσία που ερευνήσαμε υπήρχε ένας μεγάλος βράχος από πέτρα καλής ποιότητας αλλά έπρεπε να διασχίσουν ένα μικρό λόφο. Αν και ο λόφος βρισκόταν σε μικρή μόλις απόσταση από τον οικισμό τους, εκείνοι αντί να περπατήσουν μέχρι εκεί, χρησιμοποιούσαν μόνο τα κομμάτια που είχαν κατρακυλήσει κάτω».

«Όταν εξετάσαμε το βράχο δεν υπήρχαν ενδείξεις δραστηριότητας, καλλιτεχνικών έργων ή σημάδια ανασκαφών».

«Ήξεραν ότι ήταν εκεί, αλλά επειδή είχαν επαρκείς πόρους, φαίνεται να σκεφτόντουσαν : «Γιατί να μπούμε στον κόπο;»».

Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τα μεταγενέστερα είδη, συμπεριλαμβανομένων των πρώιμων Homo sapiens και Neanderthals, οι οποίοι σκαρφάλωναν βουνά για να βρουν πέτρα καλής ποιότητας για τα εργαλεία τους και τα μετέφεραν σε μεγάλες αποστάσεις.

Ο συγγραφέας θεωρεί ότι όταν το κλίμα στην κεντρική Σαουδική Αραβία άρχισε να αποξηραίνεται, ο Ηomo Erectus φάνηκε απρόθυμος να προσαρμοστεί, δεν καινοτόμησε τεχνολογικά γεγονός που συνέβαλε στο τέλος του πληθυσμού.

«Δεν ήταν μόνο τεμπέλης, αλλά ήταν και πολύ συντηρητικός», δήλωσε ο Δρ. Shipton.

«Τα δείγματα των ιζημάτων έδειξαν ότι ενώ το περιβάλλον γύρω τους άλλαζε, εκείνοι δεν παρουσίαζαν καμιά πρόοδο, συνέχιζαν να χρησιμοποιούν ακριβώς τα ίδια εργαλεία. Δε βρέθηκαν εργαλεία τους σε απόσταση μεγαλύτερη από τα ξηρά πλέον σήμερα ποτάμια. Νομίζω ότι στο τέλος το περιβάλλον απλά έγινε πολύ ξηρό για αυτούς».

Πρέπει να αναφέρουμε ότι αυτές οι δηλώσεις του Δρ Ceri Shipton και η ερμηνεία που έδωσε στα αποτελέσματα της ανασκαφής βρήκε πολλούς αρχαιολόγους αντίθετους, λέγοντας ότι το πρωτότυπο άρθρο, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό PLOS One διαφέρει πολύ από αυτό το «εντυπωσιακό» συμπέρασμα.

Ο Neil Roach, ανθρωπολόγος στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, σχολίασε «Το συμπέρασμα ότι η τεμπελιά αντιπροσωπεύει τον Homo erectus και ότι μια τέτοια αποτυχία μπορεί να έχει επιταχύνει την εξαφάνισή τους είναι βλακώδης. Η ίδια η μελέτη είναι αξιόλογη με ενδιαφέροντα αποτελέσματα που συμβάλλουν σημαντικά στον τομέα μας και, δυστυχώς, το δελτίο τύπου την έχει παραποιήσει.»

Η ερμηνεία του Shipton έρχεται επίσης σε σύγκρουση με άλλες μελέτες που δείχνουν ότι σε άλλους τομείς ο Homo erectus ήταν κάθε άλλο παρά τεμπέλης.

Έμεινε σε αυτόν τον πλανήτη για πάνω από ένα εκατομμύριο χρόνια και ήταν ο πρώτος κοσμοπολίτης, δηλαδή το πρώτο ανθρώπινο είδος που ταξίδεψε σε περισσότερες από μία μόνο ήπειρο. Είναι γνωστό ότι μετανάστευσαν από την Αφρική στην Ευρασία, και εξαπλώθηκαν μέχρι τη Γεωργία, τη Σρι Λάνκα, την Κίνα και την Ινδονησία. Είχε επίσης μεγαλύτερο σώμα και μεγαλύτερο εγκέφαλο από τους προγόνους του, στεκόταν όρθιος (το όνομά του σημαίνει κυριολεκτικά "όρθιος άνθρωπος") και χρησιμοποίησε επίσης κάποια στοιχειώδη λίθινα εργαλεία, όπως άξονες για τη σφαγή ζώων.

Η μελέτη δεν ανέφερε καν τις λέξεις «εξαφάνιση» ή «Homo erectus»

Ακόμα και ένας συνεργάτης του Δρ. Shipton που συμμετείχε και ο ίδιος στην μελέτη, ο Huw Groucutt, Ph.D. μεταδιδακτορικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης θέλησε να εξηγήσει μέσα από τον λογαριασμό του στο Twitter ότι οι δηλώσεις του Δρ. Shipton στην ανακοίνωση του πανεπιστημίου δεν αντικατοπτρίζουν τη δική του ερμηνεία των ευρημάτων.

Πρέπει να σημειωθεί ότι αυτά τα σχόλια σχετικά με την τεμπελιά είναι σκέψεις ενός συνάδελφου για την ερμηνεία των ευρημάτων του Saffaqah .... δεν αντιπροσωπεύουν τις απόψεις των περισσοτέρων άλλων συγγραφέων του άρθρου, συμπεριλαμβανομένου και εμού.

- Huw Groucutt (@huw_groucutt) στις 12 Αυγούστου 2018

It should be noted that these comments about laziness are just one colleague’s thoughts on the meanings of the Saffaqah findings....they do not represent the views of the multiple other authors of the paper, including me.

— Huw Groucutt (@huw_groucutt) August 12, 2018

Όσο αναφορά τη πρωτότυπη μελέτη που πρακτικά είναι μια ανάλυση μιας σειράς εργαλείων από πέτρα που βρέθηκαν στην Αραβική Χερσόνησο, οι περισσότεροι ειδικοί συμφωνούν ότι μοιράζεται κάποια σημαντικά ευρήματα σχετικά με την τεχνογνωσία εκείνης της περιόδου στη συγκεκριμένη τοποθεσία που οι αρχαιολόγοι μέχρι τώρα δεν γνώριζαν πολλά.

Η πρωτότυπη εργασία περιγράφει το ανθρώπινο είδος που κατοικούσε στον συγκεκριμένο οικισμό τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο ως ένα "τεχνολογικά συντηρητικό" είδος που χρησιμοποίησε "στρατηγικές ελάχιστης προσπάθειας" για να επιβιώσουν. Οι φράσεις αυτές φαίνεται να παρερμηνεύτηκαν.

Αυτό που πιστεύει δηλαδή κάποια μερίδα ειδικών είναι ότι ήταν τεχνολογικά «τεμπέληδες» όχι γενικά τεμπέληδες. Το αν αυτό τους ώθησε στην εξαφάνιση είναι κάτι δε μπορούμε να συμπεράνουμε με βεβαιότητα με τα υπάρχοντα στοιχεία.

Στη πραγματικότητα δεν ξέρουμε τι συνέβη. Ίσως η αδράνεια και η αδυναμία προσαρμογής στην αλλαγή του κλίματος να συνέβαλε στην εξαφάνιση τους. Ίσως δεν συνέβαλε. Επιπλέον, χωρίς ανθρώπινα απολιθώματα και ασαφή χρονολόγηση, δεν μπορούμε καν να είμαστε σίγουροι σε ποιο είδος ανήκαν τα εργαλεία.

Η επικρατέστερη μέχρι τώρα θεωρία είναι ότι ο Ηomo Erectus πιθανότατα υπερνικήθηκε από τα άλλα είδη Homo. Ίσως δεν ήταν πλέον σε θέση να ανταπεξέλθουν στο ιδιαίτερο περιβάλλον τους, οπότε υπήρξε κάποιος άλλος που μπόρεσε να ανταπεξέλθει καλύτερα.

Ακόμα πάντως και αν οι μέθοδοι τους στερούνταν δημιουργικότητας, προφανώς απέδιδαν για αρκετό διάστημα. Είτε ήταν τεμπέληδες είτε όχι, βρίσκονταν σε αυτόν τον πλανήτη για πολύ περισσότερο χρόνο από τους Νεάντερταλ (400.000 χρόνια) και από τους σύγχρονους ανθρώπους (200.000). Και σίγουρα το να ήσουν Homo erectus δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Έπρεπε να αντιμετωπίσουν θανατηφόρους θηρευτές. Επίσης, για να τραφούν δε είχαν την πολυτέλεια απλά να παραγγείλουν απέξω, έπρεπε να κυνηγήσουν διακινδυνεύοντας τη ζωή τους. Αυτές οι καθημερινές ανάγκες μπορούσαν αποβούν μοιραίες για έναν Homo erectus.

Το γεγονός ότι εξαφανίστηκαν δε σημαίνει ότι ήταν αδύναμοι.

 

--

Πηγές:

1. Shipton, C., Blinkhorn, J., Breeze, P. S., Cuthbertson, P., Drake, N., Groucutt, H. S., ... & Petraglia, M. D. (2018). Acheulean technology and landscape use at Dawadmi, central Arabia. PloS one, 13(7).
2. Laziness helped lead to extinction of Homo erectus chl.anu.edu.au
3. Reports of Homo erectus' laziness are 'moronic' popsci.com