Γιατί οι φάλαινες είναι τόσο μεγάλες

Η επικρατούσα εξήγηση για αυτό το μοτίβο ήταν ότι ο ωκεανός προσφέρει μια κάποια απελευθέρωση στο ζώο να αναπτυχθεί, καθώς το σώμα δεν έχει την αίσθηση του βάρους του, όπως ισχύει για ένα ζώο της ξηράς. Ένα ζώο της ξηράς πρέπει να κινείται ανάμεσα σε φυσικά εμπόδια και να έχει περιορισμούς στο χώρο του. Ενώ ρόλο παίζει και η διαθέσιμη τροφή καθώς στη θάλασσα είναι διαθέσιμοι τεράστιοι τόνοι πλαγκτόν, ζωοπλαγκτόν (καρκινοειδών) και ψαριών.

Μια νέα υποψήφια θεωρία είναι τα θαλάσσια θηλαστικά αναπτύσσονται τόσο πολύ όχι γιατί ο ωκεανός τους βγάζει εμπόδια, αλλά γιατί τους προσθέτει διαφορετικά εμπόδια.

Το σώμα μέσα στο νερό χάνει θερμοκρασία. Για να αντισταθμίσουν την απώλεια της θερμοκρασίας τα ζώα της ξηράς έχουν τρίχωμα, οι άνθρωποι φορούν ρούχα. Οι φάλαινες για να το αντιμετωπίσουν έχουν πολύ λίπος.

Ο πιο εύκολος τρόπος για να ισοσταθμίσει το σώμα την απώλεια θερμοκρασίας είναι να αυξηθεί σε μέγεθος. Αυτό γιατί καθώς φουσκώνει, ο όγκος του μεγαλώνει πιο γρήγορα από την επιφάνειά του. Έτσι παράγει περισσότερη θερμοκρασία αλλά χάνει συγκριτικά πολύ λιγότερη από το δέρμα του.

Δεν μπορούν όμως να διογκώνονται απεριόριστα. Όσο μεγαλύτερο το σώμα τόσο περισσότερες είναι οι ανάγκες του σε τροφή. Επομένως μπορούν να αναπτύσσουν μεγάλο σώμα για να διατηρούνται ζεστά αλλά μέχρι εκεί που να βρίσκουν τροφή. 

Οι σύγχρονες φάλαινες είναι πολύ μεγαλύτερες από τους προγόνους τους.

Ακόμη και η μικρότερη φάλαινα σήμερα Caperea marginata, η αποκαλούμενη pygmy right, έχει μήκος 6 μέτρα, όσο περίπου μια μέση προϊστορική φάλαινα. Και δεν είναι μόνο ότι τα μεγαλύτερα μέλη της οικογένειας έχουν γίνει μεγαλύτερα. Σχεδόν όλα τα μικρότερα είδη εξαφανίστηκαν. Η οικογένεια στο σύνολό της μεγάλωσε σε μέγεθος.

Η γαλάζια φάλαινα, αυτός ο γιγάντιος συγγενής, εξελίχθηκε μόλις τα τελευταία εκατομμύρια χρόνια. Κάπου 4,5 εκατομμύρια χρόνια πριν, ο πλανήτης μπήκε σε ένα κύκλο, κατά τον οποίο μεγάλοι όγκοι πάγου μετακινούνταν στο βόρειο ημισφαίριο, φθάνοντας μέχρι τις βόρειες Η.Π.Α. και υποχωρούσαν πάλι. Αυτές οι αλλαγές διέκοπταν τη συνεχόμενη ζέστη και δημιούργησαν εποχιακά κλίματα που άλλαζαν κατά τη διάρκεια του έτους. Οι άνεμοι που φυσούσαν από το Νότο δυνάμωσαν και δημιούργησαν θαλάσσια ρεύματα που μετακίνησαν θρεπτικές ουσίες από τα βάθη των ωκεανών στα παράκτια ύδατα. Αυτή η άνευ προηγουμένου αύξηση των θρεπτικών στις ακτές τάισε τις ορδές καρκινοειδών και μικρών ψαριών, δηλαδή της τροφής των φαλαινών.

Δεν επηρεάστηκαν όλες οι θαλάσσιες περιοχές το ίδιο από τα καιρικά φαινόμενα. Παρά μόνο κάποιες περιοχές αποκομμένες η μια από την άλλη, ήταν κάτι σαν διάσπαρτοι μπουφέδες μέσα στον ατελείωτο ωκεανό. Γι' αυτό και οι τεράστιες φάλαινες εξελίχθηκαν. Είναι τέλεια προσαρμοσμένες να κυνηγούν τροφή συγκεντρωμένη σε μεγάλη ποσότητα σε απομακρυσμένα σημεία. Χάρη στο μεγάλο τους μέγεθος επιβιώνουν χωρίς τροφή διανύοντας μεγάλες αποστάσεις.

--

Πηγές:

1. Scholander, P. F. (1955). Evolution of climatic adaptation in homeotherms. Evolution, 9(1), 15-26.
2. Pyenson, N. D., & Vermeij, G. J. (2016). The rise of ocean giants: maximum body size in Cenozoic marine mammals as an indicator for productivity in the Pacific and Atlantic Oceans. Biology letters, 12(7), 20160186.
3. Slater, G. J., Goldbogen, J. A., & Pyenson, N. D. (2017). Independent evolution of baleen whale gigantism linked to Plio-Pleistocene ocean dynamics. Proc. R. Soc. B, 284(1855), 20170546.
4. Hazen, E. L., Friedlaender, A. S., & Goldbogen, J. A. (2015). Blue whales (Balaenoptera musculus) optimize foraging efficiency by balancing oxygen use and energy gain as a function of prey density. Science Advances, 1(9), e1500469.