Η διαδικασία αυτή, που ονομάζεται αντικατάσταση βασίλισσας (supersedure), συμβαίνει όταν οι δεκάδες χιλιάδες εργάτριες αντιλαμβάνονται ότι η βασίλισσά τους δεν γεννά πλέον αρκετά αυγά. Τότε συνεργάζονται για να την αντικαταστήσουν με μια νεότερη και υγιέστερη. Στη φύση, αυτή η στρατηγική επιβίωσης βοηθά τις άγριες αποικίες να προσαρμόζονται. Για τους μελισσοκόμους όμως, μπορεί να δημιουργήσει διάφορα προβλήματα, όπως διακοπές στην ωοτοκία, εξασθένιση των πληθυσμών και μείωση της παραγωγής μελιού και επικονίασης.
Μια υγιής βασίλισσα μπορεί να γεννά από 850 έως και 3.200 αυγά την ημέρα. Μια ερευνητική ομάδα, μελετώντας την αντικατάσταση βασίλισσας, ανακάλυψε ότι κοινές ιογενείς λοιμώξεις συρρικνώνουν τις ωοθήκες της βασίλισσας. Αυτή η συρρίκνωση μειώνει τόσο την ικανότητά της να γεννά αυγά όσο και την παραγωγή μιας φερορμόνης που κρατά τις εργάτριες πιστές και ονομάζεται ελαϊκός μεθυλεστέρας (methyl oleate). Όταν τα επίπεδα αυτής πέφτουν, οι εργάτριες «μυρίζονται» την αδυναμία της και αρχίζουν να ετοιμάζουν τη διάδοχο.
Οι μέλισσες είναι ζωτικής σημασίας για το περιβάλλον και τον πρωτογενή τομέα. Επικονιάζουν περίπου το ένα τρίτο των καλλιεργειών του πλανήτη. Οι μελισσοκόμοι έχουν διαπιστώσει ότι η συχνότερη αιτία απώλειας ενός μελισσιού είναι αδύναμε βασίλισσες και πρόωρες αντικαταστάσεις.
Μια ιογενής λοίμωξη είναι καθοριστικός παράγοντας, καθώς διαταράσσει την ισορροπία που κρατά την κυψέλη ενωμένη. Για να το επιβεβαιώσει η ερευνητική ομάδα χορήγησε συνθετικά μίγματα φερορμονών που περιείχαν και ελαϊκό μεθυλεστέρα, παρατήρησαν λιγότερες αντικαταστάσεις. Μια τέτοια πρακτική θα μπορούσε να βοηθήσει τους επαγγελματίες μελισσοκόμους, ιδίως κατά περιόδους έντονης επικονίασης ή παραγωγής μελιού, ώστε να προλάβουν την αποσταθεροποίηση ή απώλεια του μελισσιού τους.
Πολύ σημαντικός είναι και ο ρόλος των ακάρεων βαρρόα, που είναι μικροσκοπικά εξωτερικά παράσιτα μελισσών που προσκολλόνται στις μέλισσες και θρέφονται με αιμόλεμφο από τις ενήλικες μέλισσες και από τις προνύμφες και τις νύμφες. Τα ακάρεα αυτά μεταφέρουν πολυάριθμους ιούς. Επομένως μία ακόμη στρατηγική για τη διατήρηση μιας υγειούς αποικίας, είναι να είναι καθαρή, χωρίς παράσιτα.
