Το δεύτερο στρώμα ριζών εκτείνεται πάνω από 1 μέτρο κάτω από την επιφάνεια και επιτρέπει στο φυτό να αποκτά πρόσβαση σε βαθύτερα θρεπτικά στοιχεία του εδάφους. Αναλύοντας μια βάση δεδομένων με δείγματα εδάφους που συλλέχθηκαν από βάθος μεγαλύτερο των 1,8 μέτρων, ερευνητές μελέτησαν τα συστήματα ριζών και τη σύνθεση εδάφους σε 44 τοποθεσίες, από διάφορες κλιματικές ζώνες και οικοσυστήματα σε όλο τον κόσμο, από την τούνδρα της Αλάσκας μέχρι τα τροπικά δάση στο Πουέρτο Ρίκο.
Τα ευρήματα έδειξαν ότι περίπου το 20% των φυτών σε περιοχές σε όλο τον κόσμο διέθεταν ρίζες που έφταναν σε μάζα δύο φορές κατά μήκος του βάθους τους, πράγμα που σημαίνει ότι αυτά τα φυτά διέθεταν ένα δεύτερο, βαθύτερο σύστημα ριζών - ένα φαινόμενο που οι ερευνητές ονομάζουν «διμορφία».
Το δεύτερο στρώμα ριζών φτάνει σε σημεία του εδάφους πλούσια σε θρεπτικά στοιχεία όπως το άζωτο, επιτρέποντας στα φυτά να αξιοποιούν αυτούς τους βαθύτερους πόρους. Τα φυτά λαμβάνουν τους περισσότερους πόρους τους από το επιφανειακό έδαφος, για παράδειγμα μέσω της βροχής ή της πτώσης φύλλων. Όμως ένας τέτοιος βαθύτερος, δευτερεύων τρόπος άντλησης θρεπτικών στοιχείων θα μπορούσε να ενισχύσει τη διαθεσιμότητα πόρων όταν αυτοί δεν επαρκούν στην επιφάνεια. Οι βαθιές λεπτές ρίζες βοηθούν τα φυτά να απορροφούν νερό από μεγάλα βάθη, να αξιοποιούν αποθέματα θρεπτικών στοιχείων του υπεδάφους και να μετατρέπουν τον φωτοσυνθετικό άνθρακα σε οργανική ύλη βαθιά στο έδαφος με υψηλή αποδοτικότητα.
Δεδομένου ότι μόνο 1 στα 5 φυτά διέθετε αυτές τις ρίζες, αυτό μπορεί να υποδηλώνει μια ευκαιριακή απόκριση σε συγκεκριμένες συνθήκες, όπως η ξηρότερη ή πιο ασταθής διαθεσιμότητα νερού στο επιφανειακό έδαφος. Είναι περισσότερο μια επιλογή για τα φυτά να εξερευνήσουν βαθύτερα και να χρησιμοποιήσουν και άλλους πόρους.
Η ιδέα ότι τα φυτά έχουν βαθύτερες ρίζες δεν είναι καινούρια. Η παραδοσιακή θεωρία της μείωσης των ριζών όσο βαθύτερα κατεβαίνουμε στο έδαφος είχε ήδη αμφισβητηθεί και το φαινόμενο των βαθιών ριζών είχε μελετηθεί, αλλά όχι με αρκετή λεπτομέρεια μέχρι σήμερα. Οι εδαφολόγοι πρέπει να κοιτάξουν βαθύτερα για να κατανοήσουν τι πραγματικά συμβαίνει κάτω από την επιφάνεια. Η δειγματοληψία πρέπει να ξεπερνά τα 10 εκατοστά ή τα 30 εκατοστά.
Απαιτείται περισσότερη έρευνα για να κατανοηθεί πλήρως τι συμβαίνει σε αυτά τα βαθιά ριζικά συστήματα τα οποία πιθανώς δεν είναι μόνο διμορφικά αλλά πολυμορφικά, με ακόμη περισσότερες ρίζες βαθύτερα από το επίπεδο που μελέτησε η νέα έρευνα.
Η μελέτη του ριζικού συστήματος των φυτών είναι καίρια στο πλαίσιο των σύγχρονων περιβαλλοντικών προκλήσεων. Τα φυτά υπόκεινται σε ποικίλες καταπονήσεις και η ικανότητα επιβίωσής τους εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ανάπτυξη ενός λειτουργικού ριζικού συστήματος. Κατά συνέπεια, η υγεία των ριζών συνιστά θεμελιώδη προϋπόθεση για την επιτυχή επιβίωση, ανάπτυξη και παραγωγικότητα ενός φυτικού είδους. Οι ρίζες των φυτών δεν αποτελούν μόνο τον πρωτεύοντα μηχανισμό για την πρόσληψη εδαφικών πόρων, αλλά είναι επίσης καθοριστικές για την εισροή άνθρακα στο έδαφος μέσω του κύκλου ανανέωσης των ριζών και για την απώλεια άνθρακα μέσω του φαινομένου της ενεργοποίησης (priming).
Το έδαφος μπορεί να συγκρατεί περισσότερο άνθρακα από την ατμόσφαιρα, γι’ αυτό και ορισμένα μέτρα μετριασμού της κλιματικής αλλαγής επικεντρώνονται σε καλλιέργειες που απορροφούν άνθρακα από τον αέρα και τον αποθηκεύουν σε ρίζες και έδαφος.
