Πώς υπάρχουν μπλε και πράσινα μάτια παρόλο που δεν υπάρχουν αυτές οι χρωστικές στα μάτια μας

Το έγχρωμο τμήμα του ματιού σας ονομάζεται ίριδα και αποτελείται από δύο στρώματα, το επιθήλιο στο πίσω μέρος και το στρώμα στο μπροστινό μέρος.

Μέχρι σήμερα έχουν ταυτοποιηθεί πάνω από 15 διαφορετικά γονίδια που φαίνεται να επηρεάζουν το τελικό χρώμα. Ωστόσο, σε αντίθεση με ότι μπορεί να σκεφτόσασταν, οι μπλε και πράσινες χρωστικές ουσίες δεν υπάρχουν στην ανθρώπινη ίριδα. Στην πραγματικότητα, μόνο ένα ζευγάρι χρωστικών ουσιών εμπλέκεται στο χρώμα των ματιών: η μελανίνη (καφέ) και το λιπόχρωμα (κίτρινο).

Εκτός από ακραίες περιπτώσεις αλφισμού, όλα τα μάτια έχουν κάποια ποσότητα μελανίνης στο πίσω μέρος της ίριδας (επιθήλιο), αλλά δεν έχουν όλα λιπόχρωμα.

Τα καστανά μάτια

Τα καστανά μάτια έχουν υψηλή συγκέντρωση μελανίνης στο πίσω μέρος της ίριδας καθώς και στο στρώμα. Το αποτέλεσμα είναι ότι η μελανίνη απορροφά τόσο τα μικρά όσο και τα μεγάλα μήκη κύματος του φωτός του ορατού φάσματος, με την πυκνότητα της μελανίνης σε αυτά τα δύο στρώματα ουσιαστικά να καθορίζει την απόχρωση του καφέ, η οποία σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να εμφανιστεί και σχεδόν μαύρη.

Τα μελιά μάτια

Τα μελιά μάτια, οφείλουν το χρώμα τους όχι μόνο στη μελανίνη (καφέ) αλλά και στην παρουσία των λιποχρωμάτων (κίτρινο) στο στρώμα.

Όπως, αναφέραμε και πριν, μπλε και πράσινες χρωστικές δεν υπάρχουν στο χρώμα των ματιών. Οπότε πως κάποιος έχει μπλε ή πράσινα μάτια; Θα μπορούσαμε να πούμε ότι, τα υπόλοιπα χρώματα ματιών, συμπεριλαμβανομένων των μπλε και πράσινων, είναι εν μέρη ένα τέχνασμα του φωτός.

Τα μπλε μάτια

Τα μπλε μάτια περιέχουν μια ικανοποιητική ποσότητα μελανίνης στο πίσω μέρος της ίριδας, αλλά αρκετά χαμηλή ποσότητα στο στρώμα, γεγονός που τα καθιστά ημιδιαφανή, με αποτέλεσμα το φως να σκεδάζεται όταν προσπίπτει σε αυτή την επιφάνεια.

Αυτή η σκέδαση εμφανίζεται περισσότερο στα μικρά μήκη κύματος του φωτός, και κυρίως στο μπλε, σε αντίθεση με τα μεγάλα μήκη κύματος τα οποία απορροφούνται από τη μελανίνη στο πίσω μέρος της ίριδας. Είναι περίπου το ίδιο φαινόμενο που συμβαίνει με τον ουρανό όταν το φως του ήλιου σκεδάζεται στην ατμόσφαιρα, κάνοντάς τον να φαίνεται μπλε. Αν το φως του ήλιου δεν σκεδαζόταν ή απορροφούνταν αντίστοιχα από την ατμόσφαιρα, ο ουρανός θα φαινόταν πάντα όπως φαίνεται τη νύχτα.

Τα γκρι μάτια

Τα γκρι μάτια υπακούουν στην ίδια λογική με τα μπλε, τα μεγάλα μήκη κύματος απορροφώνται από τη μελανίνη στο πίσω μέρος της ίριδας και μερικώς από το στρώμα. Ένας από τους λόγους που τα μάτια αυτών των ανθρώπων δε φαίνονται μπλε, οφείλεται εν μέρει στη μεγάλη ποσότητα κολλαγόνου, το οποίο δημιουργεί μία διαφορετική σκέδαση που δεν είναι τόσο εξαρτώμενη από τη συχνότητα. Είναι το ίδιο είδος σκέδασης που συμβαίνει στα σύννεφα, όταν τα σταγονίδια νερού τα κάνουν να φαίνονται γκρι.

Τα πράσινα μάτια

Τα πράσινα μάτια έχουν πολύ λιγότερη μελανίνη στο πίσω μέρος της ίριδας, οπότε και ελαφρώς μικρότερη απορρόφηση. Έχουν επίσης κάποια ποσότητα λιποχρωμάτων στο στρώμα. Αλλά, όπως με τα μπλε έτσι και τα πράσινα μάτια, έχουν μια μικρή ποσότητα μελανίνης στο στρώμα και έτσι ένα κομμάτι του φωτός σκεδάζεται, δίνοντας σαν τελικό αποτέλεσμα την απόχρωση του πράσινου.

Τα φουντουκί μάτια

Τα φουντουκί μάτια, τα οποία μπορεί να εμφανίζονται τη μία στιγμή ως καστανά ή ως πράσινα, έχουν περισσότερη μελανίνη στο μπροστινό μέρος του ματιού, και, όπως το πράσινο, το γκρι και το μπλε σκεδάζει ορισμένα μήκη κύματος του φωτός δίνοντας αυτή την εναλλαγή των χρωμάτων.

Το γεγονός ότι αυτές οι αποχρώσεις οφείλονται κυρίως σε ένα τέχνασμα του ματιού, και όχι για παράδειγμα σε κάποια μπλε χρωστική, εξηγεί γιατί τα μάτια αυτών των ανθρώπων φαίνονται κάποιες φορές με διαφορετικό χρώμα. Στην ουσία, δεν αλλάζει κάτι στη φυσιολογία του ματιού, αλλά η αλλαγή του φωτισμού αλλάζει τα μήκη κύματος και τη συγκέντρωση του φωτός που σκεδάζεται και απορροφάται. Έτσι, για παράδειγμα, ένα ελαφρώς πράσινο μάτι, κάποιες φορές μπορεί να φαίνεται ελαφρώς μπλε.

--

Πηγές:

1. Eiberg, H., Troelsen, J., Nielsen, M., Mikkelsen, A., Mengel-From, J., Kjaer, K. W., & Hansen, L. (2008). Blue eye color in humans may be caused by a perfectly associated founder mutation in a regulatory element located within the HERC2 gene inhibiting OCA2 expression. Human genetics, 123(2), 177-187.
2. Liu, F., van Duijn, K., Vingerling, J. R., Hofman, A., Uitterlinden, A. G., Janssens, A. C. J., & Kayser, M. (2009). Eye color and the prediction of complex phenotypes from genotypes. Current Biology, 19(5), R192-R193.
3. Duffy, D. L., Montgomery, G. W., Chen, W., Zhao, Z. Z., Le, L., James, M. R., ... & Sturm, R. A. (2007). A three–single-nucleotide polymorphism haplotype in intron 1 of OCA2 explains most human eye-color variation. The American Journal of Human Genetics, 80(2), 241-252.
4. What Wavelength Goes With a Color? NASA. science-edu.larc.nasa.gov