Τι είναι το placebo;
Ο ορισμός του placebo (ή εικονικό φάρμακο) είναι: ένα αβλαβές χάπι, μία επέμβαση ή μια συμβουλευτική συνεδρία που δεν έχει άμεση επίδραση στη φυσιολογία του ασθενούς και συνταγογραφείται περισσότερο για να τον ωφελήσει ψυχολογικά.
Μία τυπική μελέτη που περιλαμβάνει εικονικό φάρμακο είναι συνήθως ως εξής: Ένας συμμετέχων (ή ομάδα) λαμβάνει ένα χάπι ζάχαρης αλλά του λένε ότι έχει κάποια συγκεκριμένη επίδραση. Παρόλο που πρόκειται για χάπι ζάχαρης, αυτό το άτομο νιώθει κάποια επίδραση ή βελτίωση στην κατάστασή του.
Το placebo στις αθλητικές επιδόσεις
Όλο και περισσότεροι επιστήμονες, προπονητές και αθλητές προσπαθούν να χρησιμοποιήσουν το φαινόμενο placebo προς όφελός τους καθώς θεωρούν ότι είναι ένα αναπόσπαστο κομμάτι του αθλητισμού και συμβάλει σε αυτό που αποκαλούμε «Νοοτροπία Πρωταθλητή».
Ψυχολογικές μεταβλητές, όπως το κίνητρο και το προσδοκώμενο αποτέλεσμα ενδέχεται να επηρεάζουν τόσο θετικά όσο και αρνητικά το αθλητικό αποτέλεσμα.
Δεν είναι σαφές πώς το placebo βελτιώνει τις αθλητικές επιδόσεις επειδή τα αποτελέσματα έχουν μεγάλο εύρος. Σε ορισμένα αθλήματα, θα μπορούσε να μειώνει το άγχος που οδηγεί σε λιγότερη ένταση των μυών κάνοντας το σώμα να κινείται πιο αποτελεσματικά. Ή θα μπορούσε να μειώνει τον αντιληπτό πόνο. Ή η λήψη ενός εικονικού φαρμάκου μπορεί απλά να φυτεύει μια υποσυνείδητη σκέψη που σας παρακινεί να πιέσετε τον εαυτό σας περισσότερο.
Το placebo δεν είναι απλώς παράγοντας ενεργοποίησης ή απενεργοποίησης, εξαρτάται και από τη δόση;
Σε μία διαφορετική μελέτη οι ερευνητές εξέτασαν το φαινόμενο placebo χρησιμοποιώντας τόσο ποιοτικές όσο και ποσοτικές μεθόδους για να μελετήσουν αν μπορεί να ενισχύσει άμεσα ή έμμεσα την ποδηλατική επίδοση.
Οι συμμετέχοντες ήταν έξι εκπαιδευμένοι ποδηλάτες που τους ανατέθηκε να κάνουν δύο βασικές και τρεις πειραματικές δοκιμές των 10 χλμ. Οι ποδηλάτες ενημερώθηκαν ότι στις πειραματικές δοκιμές θα λάμβαναν τυχαία είτε εικονικό φάρμακο ή 4,5 mg/kg καφεΐνης ή 9,0 mg/kg καφεΐνης. Αλλά στην πραγματικότητα, έλαβαν όλοι μόνο εικονικά φάρμακα κατά τη διάρκεια όλων των πειραματικών δοκιμών.
Προς έκπληξη των ερευνητών, όχι μόνο παρατηρήθηκε το φαινόμενο placebo, αλλά υπήρξε και μια "σχέση δόσης-απόκρισης". Οι ποδηλάτες απέδωσαν κατά 1,4% λιγότερο από την βασική τιμή όταν πίστευαν ότι είχαν λάβει εικονικό φάρμακο, 1,3% περισσότερο όταν πίστευαν ότι είχαν λάβει 4,5 mg/kg καφεΐνης και 3,1% περισσότερο όταν πίστευαν ότι είχαν πάρει 9,0 mg/kg καφεΐνης. Το ακόμα πιο περίεργο ήταν ότι, κατά τη διάρκεια των συνεντεύξεων, όλοι οι ποδηλάτες ανέφεραν ότι αισθάνονται και διάφορα συμπτώματα που σχετίζονται με την καφεΐνη.
Όλα έχουν να κάνουν με την εξαπάτηση;
Η κοινή λογική πίσω από την επιτυχία του εικονικού φαρμάκου είναι ότι λειτουργεί επειδή οι παραλήπτες δεν γνωρίζουν ότι παίρνουν εικονικό φάρμακο. Όλα έχουν να κάνουν με την εξαπάτηση. Τι θα συνέβαινε όμως αν γνωρίζαμε ότι παίρνουμε εικονικό φάρμακο; Αρκεί απλά η ικανοποίηση ότι παίρνουμε ένα χάπι;
Μια μελέτη εξέτασε τη θεωρία αυτή σε αρσιβαρίστες δίνοντας τους εικονικό φάρμακο (χάπι ζάχαρης) λίγες ώρες πριν την δοκιμασία. Όμως, στη πρώτη ομάδα αρσιβαριστών είπαν ότι το χάπι ήταν στεροειδές, ενώ η δεύτερη ομάδα έλαβε χάπι ζάχαρης το οποίο έφερε ξεκάθαρα την ετικέτα «εικονικό φάρμακο».
Κλασικά, η πρώτη ομάδα αρσιβαριστών που τους είχαν πει ότι το χάπι ήταν στεροειδές σήκωσαν 4% βαρύτερα βάρη από ό, τι συνήθως. Όμως, και η δεύτερη ομάδα που γνώριζε ότι έλαβε όντως εικονικό φάρμακο σήκωσε και αυτή βαρύτερα βάρη από ότι συνήθιζαν.
Το ενδιαφέρον είναι ότι, ακόμα και αν η δεύτερη ομάδα δεν πίστεψε τους ερευνητές και νόμιζε ότι ήθελαν απλά να τους παραπλανήσουν κάνοντας τους να πιστέψουν ότι το χάπι δεν θα τους βοηθούσε, αυτό και πάλι δε θα έπρεπε να τους δώσει την παραπλανητική ώθηση γιατί όλοι οι αρσιβαρίστες είχαν εμπειρία και γνώριζαν πώς λειτουργούν τα στεροειδή και ότι χρειάζονται εβδομάδες για να ενισχύσουν τη δύναμη ή τους μυς του σώματος τους. Όλοι ήξεραν ότι η λήψη οποιουδήποτε τύπου στεροειδούς λίγες μόνο ώρες πριν από τη δοκιμασία δε θα είχε σχεδόν καμία επίδραση. Και όμως, απέδωσαν ακόμα καλύτερα.
Ενώ υπάρχουν πολλά ακόμα που δεν κατανοούμε για το εικονικό φάρμακο, αυτό που καθίσταται σαφές είναι ότι είναι κάτι παραπάνω από ένα απλό τέχνασμα. Μάλιστα, μπορεί να αυξήσει την απόδοσή μας μεταξύ 4-20% ακόμη και αν γνωρίζουμε ότι είναι εικονικό φάρμακο. Χρειάζεται περισσότερη έρευνα, αλλά ένα πράγμα είναι σίγουρο, λειτουργεί!
Αν λοιπόν πιστεύετε ότι για να πετύχετε καλύτερα αποτέλεσμα "χρειάζεστε" να αγοράσετε τα νέα ισοθερμικά ή τα παπούτσια που έχετε δει να φοράνε όλοι οι επαγγελματίες αθλητές, γιατί όχι; πάρτε τα, μπορεί πράγματι να σας δώσει μια ώθηση.
